برسی بازخورد توهین به رئیس جمهور در فضای مجازی امروز ایران
سارا غضنفری
روز قدس بود که مردم برای نشان دادن اتحادشان به راهپیمایی آمدند، اما سرانجام ماجرا چندان خوش نبود. عده‌ای در اطراف رئیس‌جمهور و معاونانش جمع شدند و با شعار توهین‌هایی را به حسن روحانی نسبت دادند. توهین‌هایی که به سرعت در فضای مجازی دست به دست می‌چرخید و با واکنش‌های مختلفی روبه‌رو شد. ماجرا تا جایی پیش رفت که دادستانی خبر از پیگیری قضایی توهین‌کنندگان داد. تمام جریان از سمت و سوی سیاسی و قضایی دارد پیش می‌رود، اما موضوع فراموش شده ماجرا تاثیراتی است که چنین اقداماتی بر روی جامعه خواهد گذاشت. با این سرعت که فضای مجازی اخبار را منتشر می‌کند، سوال این است توهین به فردی که با رای بالای مردم بر مسند ریاست جمهوری نشسته است، تبعات و تاثیرات این توهین‌ها بر اجتماع چه خواهد بود. دکتر احمد شیرزاد استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاسی و اجتماعی درباره بازخورد این توهین‌ها چنین می‌گوید:
درباره توهینی که به رئیس‌جمهور در روز قدس شد چه نظری دارید؟ و قبل از ماجرا هم در توئیتر و در فضای مجازی جریان‌های سیاسی بسیار با یکدیگر با تندی رفتار کردند. عواقب این توهین سیاسی که دارد بین جریان‌های سیاسی صورت می‌گیرد یا این توهینی که به رئیس‌جمهور شده، از لحاظ سیاسی – اجتماعی چگونه تحلیلش می‌کنید؟ یعنی جامعه چه بازخوردی نسبت به این ماجراها نشان خواهد داد؟
دو حادثه به نظر می‌رسد که از یک جا سازماندهی شده بود، چون در فاصله خیلی کمی اتفاق افتاد و یک مسیر هم دنبال می‌کرد، ولی واقعا ماهیت دو تا حادثه متفاوت است.حادثه روز قدس و حادثه روز عید فطر. حادثه اول که شامل توهین به رئیس جمهور در روز قدس می‌شود به لحاظ هنجارهای قانونی، چون کاملا شامل رفتارهای غیرقانونی و خلاف بود و اتفاقی که افتاد به نظر می‌رسد قابل پیگرد قضایی است. اتفاقی که افتاد، قانون‌شکنی و ایجاد فضای رعب و وحشت در خیابان بود، آن هم نسبت به دومین مقام برجسته کشور که طبیعتا این تعرض جزو حقوق عمومی است. آقای رئیس‌جمهور طبق یک برنامه‌ای از محل اقامتش با همراهانش می‌آیند تا در مراسم روز قدس شرکت کنند. پس آن روز با یک برنامه مشخصی باید می‌آمدند در آن راهپیمایی و بعد برمی‌گشتند. کسانی که آنجا جمع شدند، انگار به‌نوعی اطلاع داشتند که مسیر حرکت رئیس‌جمهور کجا است و قرار است کجا از ماشین پیاده شوند و از قبل آنجا قرار گرفتند و خودشان را سازماندهی کردند و از نوع شعاردادن‌هایی که با آمادگی کاملا قبلی بود می‌توان این قضایا را حدس زد. در واقع صحنه را همه دیدند احتمالا در فضای مجازی و آن هماهنگی‌ای که از قبل صورت گرفته، همه این‌ها نشان می‌دهد که ما نمی‌توانیم این فرضیه را در نظر بگیریم که مثلا آقای رئیس‌جمهور در جایی رفته، یک عده‌ای از مردم عادی با او مخالفت کرده‌اند. می‌توانیم امتحان کنیم اگر واقعا آقای رئیس‌جمهور در هر کجای تهران به‌طور ناگهانی ظاهر شود، من فکر می‌کنم به‌غیر از ابراز احساسات، تشویح و ذوق‌زدگی مردم یک محل، عکس‌العمل دیگری در پی نخواهد داشت. این موضوع طبیعی است که اغلب رئیس‌جمهورها به این شکل برایشان اتفاق می‌افتد، ولی اینکه رئیس‌جمهور در یک جا ظاهر شود و از این اتفاق علیه‌اش تظاهرات صورت بگیرد، قابل باور نیست آن هم رئیس‌جمهوری که دو ماه قبلش با ۲۴ میلیون رأی قاطع برنده شده، کاملا نشان می‌دهد که سازماندهی از قبل بوده است.
بازخوردهای این اقدامات و توهین‌هایی به این شکل را شما چگونه می‌بینید؟
اینجور سازماندهی به صرف اینکه بگوییم یک کار کلانی صورت گرفته نیست. البته طبیعتا محافظان حراست می‌کنند از آقای رئیس‌جمهور، ولی وقتی یک جمع متشکل سازماندهی‌شده از قبل بیایند و فضای تشنج ایجاد کنند، این نه فقط فضای توهین است، بلکه یک فضای تهدید هم است و این لحاظ من فکر می‌کنم قابل پیگرد است و کاری که روز قدس صورت گرفت، یک کار غیرقانونی بود.
شما به مسئله توهین در تریبون عید فطر نیز اشاره کردید، اشعاری که راجع به برجام خوانده شد. در این مورد آیا این موضوع را هم توهین می‌دانید؟
مسئله روز عید فطر، یک مسئله کاملا متفاوت است. آنجا نمی‌شود کار را به لحاظ قضایی و حقوقی، کار خلاف و غیرقانونی تلقی کرد و حتی با معیارهای آزادی بیان، باید بگوییم یک نفر حق دارد بیاید نظر خودش را در مورد برجام یا در هر مورد دیگری در حضور رئیس‌جمهور بگوید. بنابراین در قضیه عید فطر من بحث خلاف حقوقی را تلقی نمی‌کنم. ولی آنچه که روز عید فطر اتفاق افتاد، یک رخداد کاملا نامتعارف و غیرعادی بود به لحاظ اخلاق و ادب سیاسی و مسئولیت مستقیمش هم متوجه ستاد برگزاری نماز جمعه و عید فطر است که این‌ها هرکدام مسئولان مشخصی دارند و برنامه‌های مشخصی دارند. در برنامه‌های این چنینی هرگز نشده که به‌طور اتفاقی یک نوحه‌خوان یا گوینده‌ای برود بالای تریبون و مثلا بر ضد قوه قضائیه حرف بزند یا بر ضد نهادهای دیگر حرف بزند یا بر ضد نهاد نماز جمعه حرف بزند؛ ما هرگز شاهد چنین اتفاقی نبوده‌ایم. یعنی اینکه توجیه کنند که ما در جریان نبودیم که این چه می‌خواهد بگوید، غیرقابل قبول است، چون هیچ وقت به شکل دیگری این اتفاق رخ نداده است. این کار به لحاظ اخلاقی، یک بی‌معرفتی تمام‌عیار است. درست مثل این است که ما یک نفر را به مهمانی دعوت کنیم، بعد مثلا به بچه‌مان یک شعری یاد بدهیم که سر تا پا توهین و تحقیر آن مهمان باشد. این کار بی‌معرفتی و خلاف رسم و رسوم مهمان‌نوازی است. اگر کسی می‌خواهد در تریبون نماز عید فطر بیاید و اظهارنظری کند؛ اولا که یک اقدام مهم مملکتی، اقدامی که چهار سال مملکت درگیرش بوده، مهم‌ترین نهادهای کشور در این تصمیم‌گیری نقش داشتند، شورای عالی امنیت ملی، مجلس شورای اسلامی در این تصمیم‌گیری نقش داشتند و درنهایت مقام معظم رهبری با هر شرایطی که بوده آن را تایید کرده، اینکه یک نفر بیاید با شعر و در قالب مدیحه‌خوانی و نوحه‌خوانی با ملودی نوحه بخواهد این را نقد کند، کار عجیبی است و به لحاظ سیاسی هیچ توجیهی ندارد. و اینکه این کار در حضور آقای رئیس‌جمهور که آنجا نشسته و در یک شرایطی قرار می‌گیرد که نه می‌تواند مجلس را ترک کند و نه می‌تواند تأیید کند آن اتفاقی که در آن مجلس افتاده است، نهایت بی‌معرفتی است. بنابراین من می‌خواهم عرض کنم آن مسئولانی که این کار را انجام دادند، واقعا باید بیایند جواب این بی‌معرفتی خودشان را بدهند که این کار با عرف مهمان‌نوازی ایرانیان نمی‌خواند. مثلا فرض کنید اگر یک مقامی از یک کشور خارجی، به‌طور مثال در آن زمان که ما روابطمان با عربستان سعودی خوب بود، یک مقامی از عربستان سعودی بیاید ایران و بعد در همان مجلس ما کسی را دعوت کنیم، بیانیه علیه‌اش بخواند، آن هم در یک قالب غیرنامتعارف؛ خب این‌ها اهانت دیپلماتیک تلقی می‌شود. کاری که ستاد نماز جمعه کرده، کار بسیار زشت و ناپسندی بوده و قابل توجیه نیست، ولی کاری نیست که بگوییم حالا باید برویم شکایت کنیم و دادگستری رسیدگی کند. اما آن اتفاقی که روز قدس افتاده، به نظر من کاملا اتفاقی است که نیاز به پیگرد قانونی دارد.
یک مقدار هم راجع به این بازخوردهایی که این رفتارها ایجاد می‌کند، توضیح می‌دهید؟ بازخوردهایش چیست، به هر حال وقتی گروه‌ها این‌گونه به هم توهین می‌کنند و جلو می‌روند، نتیجه‌اش چه خواهد بود؟
به هر حال ما تا یک جایی‌اش را می‌توانیم حس کنیم که جناح بازنده انتخابات هنوز از شوک باختی که ۲۹ اردیبهشت برایش رقم خورده، خارج نشده، ولی به هر حال همه این نتیجه را پذیرفته‌اند. اینکه حالا رئیس جمهوری که هنوز دوره دوم تصدی‌اش را شروع نکرده، از حالا این‌گونه بخواهد مخالفت بر علیه‌اش صورت بگیرد، سوالی که پیش می‌آید، این است که واقعا می‌خواهد به کجا برسد و این‌ها می‌خواهند چکار کنند؟ آیا رئیس جمهور را تحت فشار قرار دهند؟ خودشان می‌دانند که این فشارها کاملا نتیجه معکوس دارد و طرف مقابلشان را در اتخاذ مسیری که در پیش گرفته، جدی‌تر خواهد کرد. بنابراین قطعا به هدفی که می‌خواهند، نمی‌رسند. اگر واقعا جناح بازنده انتخابات می‌خواهد به نوعی تاثیرگذار باشد و آقای رئیس‌جمهور را به سمتی سوق بدهد که آنها را در نظر بگیرد، خب با این کارها که قطعا این اتفاق نخواهد افتاد. ولی فضای کشوری، یک فضای توأم با التهاب و نگرانی خواهد بود. ما برای سازندگی کشور، احتیاج داریم که فضای آرامی داشته باشیم. البته این به هیچ وجه به این معنا نیست که نقد و انتقاد تعطیل شود، اما نقد و انتقاد غیر‌از این ایجاد التهاب‌ها است. جناح مقابل می‌توانند هر نوع بحثی که خواستند، انجام دهند البته در یک شرایط منطقی و قابل پیش‌بینی و جوابش را هم بشنوند، ولی این ایجاد التهاب‌ها بسیار برای کشور خطرناک است و همین‌طور دامن می‌زند و ممکن است به حوادث و رخدادهای غیرقابل پیش‌بینی هم منجر شود.
فکر می‌کنید که آن قشری که از رئیس‌جمهور حمایت کردند، چگونه می‌توانند این جریانات و این خشونت‌های کلامی و اتفاقات را مدیریت کنند؟
ما باید مجموعا طرفداران آقای رئیس‌جمهور و طرفداران اصلاح‌طلبان به صبر و تحمل بیشتر دعوت کنیم و بایستی نگذاریم کسانی که هتاکی می‌کنند، از هتاکی‌های خودشان نتیجه بگیرند. مهم‌ترین مسئله این است که این‌ها بفهمند که از این هتاکی‌ها هیچ کس توجه بیشتری به آنها نخواهد کرد. این درست مثل شیطنت‌های یک بچه لوسی است که فقط می‌خواهد به او توجه شود و اگر بفهمد که هرچه که بیشتر این کارها را بکند، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، این بهتر است و مقابله خیلی جدی‌تری است. بنابراین یکی اینکه ما باید نازک‌دلی نکنیم، تحمل این ناملایمات را داشته باشیم؛ کما اینکه در هشت ساله اصلاحات هم خیلی ناملایمات حتی شدیدتر از این هم وجود داشت. ولی در عین حال بایستی پاسخ منطقی و پاسخ قاطع و جدی و پاسخی به دور از نیش و کنایه و تهمت باشد، اما وقتی پاسخ خیلی جدی و قاطع داشته باشیم، نباید این‌ها را بی‌پاسخ بگذاریم، نباید بی‌عکس‌العمل بگذاریم و عکس‌العمل هم باید از طرف خود رسانه‌ها و جامعه مدنی باشد. مقامات کشور، به‌خصوص خود آقای رئیس‌جمهور و وابستگانشان به هیچ وجه نباید وارد این فضاها شوند و با کسانی که خیلی شأن سیاسی‌شان هم تراز نیست بخواهند دهان به دهان شوند. آنها بایستی کار خودشان را با جدیت و قاطعیت انجام دهند و به این اتفاقات سویی که می‌افتد و به این پارازیت‌ها توجه نکنند، اما در عین حال رسانه‌ها و تحلیلگران جامعه مدنی باید واقعا این رفتارها را تحلیل کنند، انگشت بگذارند رویش و با فضاسازی‌های مناسب و آگاه‌سازی‌های مناسب سعی شود که جامعه را نسبت به این رفتار ناهنجار، آگاه‌تر کنند.
شماره ۷۱۲
