قصههایی برای کودکان فارسی زبان در تمام دنیا
کامبیز حضرتی
وقتی پای کتاب کودکان به میان میآید، باید از ته دل آهی بکشیم. نه مخاطب کمسنوسال توانایی دارد که از مشکلاتش بگوید و نه ناشران به این حوزه بهطور جدی توجه دارند. با این وجود اما مخاطبان کودک و نوجوان بیتعارف هستند و اگر کتابی را نپسندند، بهراحتی آن را کنار میگذارند.
بهتازگی انتشارات فاطمی پرداختن به داستانهای جذاب ایرانی و جهانی در حوزه کودک را جدی گرفته و مجموعهای را تحت عنوان کتابهای طوطی منتشر کرده است. کتابهایی که با شکل و شمایلی تازه و با رعایت کپیرایت در سراسر دنیا برای تمام فارسیزبانها منتشر میشود. بیستم آبان ماه در شهر کتاب مرکزی با حضور ایران گرگین، نوشآفرین انصاری، ایرج ضرغام، سحر طرحنده و نویسندگان و تصویرگران کتاب کودک، جشن تولد کتابهای طوطی و معرفی نسخه جدید و رنگی «قصههای من و بابام» ترجمه ایرج جهانشاهی برگزار شد. جلسهای که انگار به یاد ایرج جهانشاهی و توران میرهادی برگزار شده بود.
مهمان جدید نشر کودک ایران
آغازگر این برنامه ایرج ضرغام، مدیر موسسه انتشاراتی فاطمی بود که درباره مشکلات نشر در حوزه کودک و نوجوان و مجموعه در حال انتشار کتابهای طوطی، گفت: همه ما از مشکلات نشر در کشور آگاهیم. این مشکلات در تمام فرایندهای تولید کتاب و حتی پس از آن در زمینه توزیع، تبلیغ و اطلاعرسانی وجود دارد. اما راهحل مشکلات جز با همدلی حاصل نمیشود. کتابهای طوطی بنا دارند برای بچهها قصه بگویند؛ آن هم در گونههای ادبی کهن، معاصر و عامیانه. این مجموعه قصد دارد در فرمهای جذاب و با حمایت نویسندگان و تصویرگران برجسته کتابهایی را برای این گروه سنی تولید کند. ما علاوه بر کودکان سرزمینمان به شرایط انتقال کتابها به خارج از کشور فکر کرده و آثار برجستهای را از زبانهای مختلف ترجمه کردهایم. در حال حاضر آثاری از اسپانیا، ژاپن، آلمان، بلژیک و ایتالیا برای ترجمه و انتشار آماده شدهاند و این روند ادامه دارد.
ما حق اجازه و توزیع کتابهای خارجی را در سراسر جهان میگیریم و اگر به دلایلی نتوانیم با مولف و ناشر اصلی کتاب توافق کنیم، مطلقا کتاب منتشر نمیشود. مجموعه کتابهای طوطی به دنبال راهی برای ورود به بازارهای جهانی است. ورود به بازارهای جهانی نیاز به مقدماتی ازجمله رعایت اصول و قواعد بینالملل دارد و این قواعد استثنابردار هم نیست. همه کتابهای ما با اجازه منتشر میشوند و حتی این حقوق شامل نویسندگان و آثار تالیفی ما میشود. ما حتی به قراردادهای جنبی حقوق نویسندگان نیز توجه داریم، تا اگر از بخشی از تصاویر یا داستان کتاب در جایی استفاده شد، حقوق آن نویسنده رعایت شود. بدین ترتیب کتابهای تالیفی و ترجمه ما به دست فارسیزبانان خارج از کشور نیز میرسد.
ضرغام درباره ورود نشر طوطی به دنیای کودکان گفت: طوطی مهمان جدید نشر کودک ایران است و در آغاز راهی پرفرازونشیب قرار داد. با این وجود اما سابقه انتشار کتاب کودک در نشر فاطمی به سال ۱۳۶۱ و زمانی که ایرج جهانشاهی مسئول بخش کودک انتشارات بود، برمیگردد. کتاب «قصههای من و بابام» یادگار ارزندهای از آن دوران خاطرهبرانگیز است. امروز این کتاب به صورت تمامرنگی، با تصویرسازی کیانوش غریبپور و بعد از گذشت ۳۵ سال احیا شده است و در حال حاضر پس از گذشت یک ماه به چاپ دوم رسیده است. جای سوال است که بعد از این همه سال و بدون تبلیغات چرا استقبال از این کتاب همواره بیشتر شده است؟ لابد ما ناشران نمیتوانیم کتاب خوب و متناسب با ذائقه مخاطب منتشر کنیم.
دو سه سال پیش با ناشر اصلی کتاب «قصههای من و بابام» در آلمان برای رنگی کردن کتاب وارد گفتوگو شدم. در ابتدا به دلیل نوستالژی مخالف انتشار کتاب به شکل و شمایل جدید بود، اما بعدا با اکراه آن را قبول کرد و حتی خودشان هم دست به کار انتشار نسخه جدیدی از کتاب شدند و درنهایت نسخه رنگی کتاب در ایران و آلمان منتشر شد.
پیشرفت کتاب کودک به مدیران
و ناشران خوب برمیگردد
نوشآفرین انصاری، نویسنده و پژوهشگر علوم کتابداری و اطلاعرسانی و دبیر شورای کتاب کودک، درباره نقش مدیران فرهنگی در سازمانهای انتشاراتی گفت: شورای کتاب کودک علاقهمند به ادبیات کودکان و نوجوانان و راههای توسعه و گسترش آن است. در این رابطه حضور مدیران فرهنگی در بین ناشرانی که به موضوع مسلط باشند، اهمیت بالایی دارد. تابهحال من پژوهشی درباره تاثیر مدیران بر جریان نشر ندیدهام. ما در شورای کودک میبینیم که چه ناشرانی از چه مدیرانی استفاده میکنند، اما تحلیل کاملی از این موضوع نداریم. پیشرفت کتاب کودک به مدیران و ناشران خوب برمیگردد.
در سالهای پیش یک ناشر هلندی به شورا نامه نوشت و درخواست کتابی در حوزه داستانهای وحشت داشت. من این موضوع را با هوشنگ مرادی کرمانی مطرح کردم و گفتم شما داستان ترسناک نوشتهاید؟ او جواب داد: من داستانهایی درباره گرگ و بدجنسی آنها دارم. همان را برای ناشر فرستادیم. مدتی بعد مدیر هنری ناشر هلندی کتاب را با تصحیحات و اضافات فرستاد تا نویسنده ببیند. بعد از مدتی مرادی کرمانی پریشان نزد من آمد که اینها کی هستند که با کتاب من این کار را کردهاند؟ من آدم صلحطلبی هستم. بعد از اتفاقاتی اینچنینی بود که از معرفی افراد به ناشران پرهیز کردم. خوشحالم که مدیر انتشارات فاطمی درنهایت سحر طرحنده را برای انجام کتابهای طوطی متقاعد کرد. همچنین خوشحالم که کتاب «قصههای من و بابام» به شیوهای جدید در اختیار مخاطب قرار میگیرد. ایرج جهانشاهی حق بزرگی بر ادبیات کودک دارد. اهمیت حضور او را میتوان در فعالیتهای مختلفش در نشر فاطمی نشان داد. همانطور که میدانید، ما سالها به دلیل نوستالژی، یا اینکه کتاب سیاه و سفید امکان خلاقیت بیشتر میدهد، از چاپ رنگی کتاب پرهیز داشتیم.
نهالی که در کتاب کودک به بار نشست
در ادامه ایران گرگین، سرویراستار فرهنگنامه کودکان و نوجوانان و همکار ایرج جهانشاهی، درباره او گفت: ایرج جهانشاهی کمتر درباره خود سخن گفته است. گفتوگویی از او در دست نیست، یا دستکم من به یاد ندارم. او هیچگاه لازم ندیده که خدمت فرهنگی خود را معرفی کند. گویا براین عقیده بوده که هرکار سودمندی پایدار میماند و مخاطبان به آن ارج میگذارند. به همین دلیل است که در جلسات مختلف از من میخواهند که درباره مردی که از خود سخن نگفته است، صحبت کنم.
جهانشاهی بنیانگذار و مدیرمسئول مجلههای کمکآموزشی پیک بود که در سال ۱۳۵۳ جایزه جهانی گسترش فرهنگی را دریافت کرد. او در به کار گماردن افراد در مجلات پیک بسیار سختگیر بود و سالها شاهد تکاپوی او در آن مجلات بودم. او مطالب را در مضمون و ساختار با وسواس انتخاب میکرد و میخواست مطالب به گونهای باشد که برای تمام کودکانی که فارسی زبان اولشان نیست، قابل استفاده باشد. برای این کار در هر شماره تمام دبیران را فرامیخواند و مطالب در شورای ویراستاران به شکل نهایی میرسید. واقعا در آن شورا زبان فارسی حالت قدسی پیدا میکرد. علاقه او به مجلههای پیک پدرانه بود. جهانشاهی جدیتی بدون تحکم و رفاقتی بدون خودنمایی داشت، اما در مقابل سستیها منتقدی تند و تیز بود. او از سال ۱۳۵۷ سرپرستی شورای ویراستاری فرهنگنامه کودکان و نوجونان را در شورای کتاب کودک به عهده گرفت. زمانی که در سال ۱۳۷۰ درگذشت، هنوز جلد اول فرهنگنامه چاپ نشده بود، اما اکنون و با تلاشهای توران میرهادی و دیگران ۱۶ جلد از آن منتشر شده است.
قطار طوطی برای مسافران کودک به راه افتاده
سحر طرحنده نیز در این مراسم با توجه به رسالت ناشران و اهمیت موضوع کتاب کودک، گفت: توران میرهادی همیشه میگفت که با تولد هر کودکی جهان از نو زاده شده و مسئولیت ما بیشتر میشود. مجموعه کتابهای طوطی با معیارهایی که میرهادی و جهانشاهی به ما دادند، کارش را شروع کرد. قرار است برای ما کمیت کارها مهم نباشد و به کیفیت بپردازیم و درحد توان یک ناشر خصوصی سلیقه کودکان را کمی رشد دهیم. هدف اول ما کودکان داخل کشور است و در کنار آن راه یافتن به بازارهای جهانی.
درحال حاضر قطار طوطی به راه افتاده است و در این راه نیازمند استعدادهای جوان هستیم. تاکنون هشت کتاب در این مجموعه منتشر شده است که در آنها به نیازهای روانشناختی و اجتماعی کودکان توجه داشتهایم. در این کتابها آنقدر حساسیت به خرج دادیم که همه سالانه است و فقط برای کودک قابل استفاده نیست. به همین دلایل از جشن تولد و بریدن کیک طوطی بسیار خوشحالم.
شماره ۶۸۹
خرید نسخه الکترونیک
این کتاب ترجمه جناب جهانشاهی هس، نه نوشته ایشون. لطفا تصحیح کنید