درباره «وان پیس» به بهانه چاپ رسمی ترجمه مانگا
ابراهیم قربانپور
بهانه این پرونده کوتاه درباره انیمه و مانگا، چاپ ترجمه رسمی مانگای one piece یکی از محبوب‌ترین و پرسابقه‌ترین مانگاها و انیمه‌های جهان است. (این یکی از آن معدود مواردی است که استفاده از واژه «بهانه» غلط نیست!) ترجیح دادیم برای بررسی یک نمونه از مانگا و انیمه به سراغ همین مجموعه محبوب برویم و کمی درباره آن حرف بزنیم. هر چند بعید است دوست‌داران حرفه‌ای انیمه و مانگا در ایران برای خواندن مانگای «وان پیس» منتظر چاپ رسمی آن مانده باشند، به‌خصوص که بعید است چاپ رسمی شامل مقادیر قابل توجهی از حذفیات لااقل در نوع پوشش شخصیت‌ها نباشد، اما به‌هرحال چاپ رسمی این مانگا می‌تواند آغازی باشد برای جدی‌تر گرفتن این هنر محبوب.
ایچیرو اودا خالق مانگای «وان پیس»، شماره اول آن را در ۱۹۹۷ به بازار روانه کرد و به فاصله دو سال بعد از آن پخش انیمه هم آغاز شد. این به این معنی است که اگر کودکی هفت ساله از شماره یک انیمه تماشاچی آن بوده باشد، حالا در شرایطی به قسمت ۷۸۰ نزدیک می‌شود که ۲۵ ساله است! (مانگای «وان پیس» پنج سال و انیمه آن سه سال از هفته‌نامه چلچراغ بزرگ‌ترند.) انیمه «وان پیس» داستان یک دزد دریایی نوجوان به نام مانکی.دی.لوفی است که برای یافتن گنج افسانه‌ای «وان پیس»، یادگار بزرگ پادشاه دزدان دریایی گلد راجر راهی دریاها شده است. بخش عمده مانگا شرح ماجراجویی‌های لوفی و دوستانش و مبارزات آنان با دزدان دریایی دیگر، نیروی دریایی، دولت جهانی و سایر نیروهایی است که هر یک به شکلی در برابر هدف بزرگ آنان قرار می‌گیرند. انسجام داستان «وان پیس» باعث شده است برخلاف نمونه‌های مشابه و طولانی دیگر که برای حفظ شخصیت‌ها ناچار شدند تغییرات عمده‌ای در خط داستانی اولیه ایجاد کنند و گاه داستان دیگری را از نو آغاز کنند، با همان خط روایی اولیه پیش برود.
در این نوشته کوتاه به بعضی از تم‌های سریال که بار اصلی محتوایی آن را هم به دوش می‌کشند، می‌پردازیم. این نوشته تنها دعوتی است به دیدن و خواندن «وان پیس» برای کسانی که هنوز درست نمی‌دانند سمت اشتباه جهان را برای زندگی انتخاب کرده‌اند.
۱. خانواده
مفهوم خانواده در مانگا و انیمه «وان پیس» از آن دست مواردی است که چندین بار به‌شدت مورد تردید قرار می‌گیرد و از همین راه دوباره از نو تعریف و ساخته می‌شود. خانواده‌ها در «وان پیس» معمولا چندان با خانواده‌هایی که می‌شناسیم، تطابق ندارد. درواقع در «وان پیس» این پیوند خونی نیست که اعضای یک خانواده را گرد هم جمع می‌کند. بزرگ‌ترین و مستحکم‌ترین خانواده در کل مجموعه اعضای گروه دزدان دریایی وایت‌برد بودند که حاضر بودند به‌خاطر یک عضو خانواده، همه چیز را به قمار بگذارند، درحالی‌که هیچ نسبت خونی با یکدیگر نداشتند. اعضای اصلی گروه لوفی کلاه‌حصیری هیچ‌کدام خانواده‌ای در معنای عرفی آن ندارند. ایس و سابو، برادران لوفی، بلمر و نوجیکو، خانواده نامی، دکتر کورها سرپرست چوپر و خانواده فرانکی نمونه‌هایی از خانواده‌های نامتعارف «وان پیس» هستند. در مورد خاص سانجی که خانواده‌ای رسمی دارد، این خانواده شخصیت‌هایی منفی دارند و او را از خود رانده‌اند. درحقیقت بیشتر خانواده‌های رسمی در طول انیمه (خانواده سانجی، خانواده بیگ‌مام و چند نمونه فرعی دیگر) شخصیت‌های شریر داستان را تشکیل می‌دهند. این رویکرد نو به مفهوم خانواده یکی از نقاط تمایز انیمه‌ها با نمونه‌های غربی هم هست.
۲. ارگان‌های قدرت
بنیاد انیمه «وان پیس» از اساس بر نوعی آنارشیسم رادیکال بنا شده است. لوفی و دوستانش به هیچ‌یک از ارکان رسمی قدرت، چه از نوع رسمی و چه از نوع عرفی احترام نمی‌گذارند و درحقیقت اساس کار خود را بر نادیده گرفتن آن‌ها بنا کرده‌اند. اصلی‌ترین نیروهای پلیدی که تا کنون در برابر لوفی و دوستانش قرار گرفته‌اند، اعضای دولت رسمی هستند که بر جهان حکومت می‌کنند و قسمتی از تاریخ جهان را مخفی کرده‌اند. نیروی دریایی قرار نیست آن نقش همیشه مثبت انیمیشن‌های دیگر را ایفا کند، بلکه به‌شدت گرفتار فساد و سردرگمی و خیانت است. بسیاری از قدرت‌های در ظاهر وجیه و محبوب (کروکودیل یا دو فلامینگو) باطنی پلید و کثیف دارند. لوفی و بعضی از دیگر شخصیت‌های محبوب مجموعه مانند رورونوئا زورو کار را یک گام پیش برده‌اند و حتی نمادهای قدرت غیررسمی، از قبیل قدرت پدرسالاری (از بین بردن مفهوم خانواده که در بند قبل گفته شد)، نهاد آموزش (رابطه زورو و استادانش)، ریش‌سفیدی (عدم علاقه لوفی به شنیدن نصایح و داستان‌های بزرگان) را هم نادیده می‌گیرند!
۳. تنوع نژادی و جنسی
در «وان پیس» همه نژادها و جنسیت‌ها شانسی برای دسترسی به کامیابی دارند. خود اعضای گروه کلاه‌حصیری طوری انتخاب شده‌اند که همه این گروه‌ها را پوشش دهد؛ دو زن، یک موجود نیمه‌انسانی، دو رنگین‌پوست (ازوپ و بروک)، یک سایبورگ و سه مرد سفیدپوست! در میان بیشتر گروه‌ها این تنوع قابل مشاهده است و ازقضا تنها نهادی که در آن کمترین پراکندگی نژادی وجود دارد، مطلق‌ترین شر جهان، دولت جهانی است. انیمه برای نشان دادن عمق فساد نهاد قدرت، یعنی فرشتگان افلاکی، آن‌ها را درگیر تمایلات نژادی و برده‌داری نشان می‌دهد.
۴. جهان‌شمولی
دنیای انیمه «وان پیس» شبیه دنیای ما نیست، بلکه تنها شامل تعداد زیادی جزیره است که پشت سر هم در دریا صف کشیده‌اند، اما در خود داستان می‌توان نشانه‌های تلاش برای جهان‌شمولی را به‌وضوح دید. هر یک از کاراکترها نماینده تیپی از ملت‌ها هستند که چه از نظر ظاهر و چه از نظر رفتار قابل تشخیص است. (بعید است کسی باشد که هنوز نفهمیده باشد آرامش زورو یک آرامش شرق آسیایی، هیجان لوفی حاصل تعلق به دنیای لاتین و تمایلات تکنولوژیک و کوکا خوردن فرانکی نشان‌گر آمریکایی بودن اوست.)
به‌علاوه خود خرده‌داستان‌های مجموعه هر یک به نوعی از دل افسانه‌های ملل مختلف اقتباس شده‌اند و آن‌ها را نمایندگی می‌کنند. شخصیت‌های بخش بیگ‌مام از داستان «آلیس در سرزمین عجایب» بیرون آمده‌اند، قسمت تریلر بارک کلکسیونی از شخصیت‌های گوتیک و ترسناک ملیت‌های مختلف از خون‌آشام‌ها گرفته تا فرانکشتین را دربر می‌گیرد، اسکایپیا افسانه وجود خشکی در آسمان را نمایندگی می‌کند و…
***
طبعا نمی‌توان ادعا کرد عامل اصلی محبوبیت انیمه «وان پیس» همین رویکرد رادیکال به مفاهیم شناخته‌شده و تاریخی جهانی است، اما این ادعا دیگر آن‌قدرها هم دور از ذهن نیست که برای یافتن داستانی خوب که بتواند چند دهه عده زیادی را به خود علاقه‌مند کند، باید دنیا را با چشم‌های دیگری دید. این چشم‌های تازه دیگر هنجارهای قدیمی جهان را به رسمت نخواهند شناخت.
