نگاهی به پرسروصدا ترین حرکت‌های فمنیستی در شبکه‌های اجتماعی
مریم عربی
توییتر با محدودیت کاراکترش، اینستاگرام با قاب عکس‌های مربع‌شکلش و فیس‌بوک با کاربران فعال بی‌شمارش حالا به خط مقدم نبرد با نابرابری‌های جنسیتی تبدیل شده‌اند. با یک کلیک چنان قدرتی پیدا می‌کنید که می‌توانید دنیا را هم تغییر دهید. پژوهش‌ها نشان داده حرف زدن از مشکلات و نابرابری‌های جنسیتی در شبکه‌های اجتماعی، تاثیری جدی و ملموس بر کیفیت زندگی زنان دارد. بسیاری از زنان حالا ترجیح می‌دهند به جای رنج کشیدن در سکوت، درونیات خودشان را در جهانی مملو از برون‌ریزی‌های حسی بیرون بریزند و برای خودشان یار و هم‌رزم موافق جذب کنند. اغلب کاربران در مواجهه با پست‌های این‌چنینی منفعل نمی‌مانند؛ کامنت می‌گذارند، لایک و ری‌توییت می‌کنند و در بحث‌ها حضور فعال دارند. این‌گونه است که یک اتفاق به‌ظاهر ساده روزمره، ابعادی جهانی پیدا می‌کند و حتی گاهی بیشتر از آن‌چه باید، سروصدا به راه می‌اندازد. در ادامه به تعدادی از پرسروصداترین اقدامات فمینیستی اخیر در دنیای مجازی نگاهی انداخته‌ایم.
مورد عجیب نوآ جانسما؛ محاکمه در خیابان
یک دختر ۲۰ساله هلندی این روزها کاری با مزاحمان خیابانی کرده که هیچ زنی تا به حال از پس آن برنیامده بود؛ آن هم به شکلی محترمانه و هنرمندانه؛ بدون دعوا و بگومگو. نوآ جانسما، دانشجوی ساکن آمستردام، تصمیم گرفته با هر کس که در خیابان به او متلک می‌اندازد، یا به هر شکلی برایش مزاحمت ایجاد می‌کند، سلفی بگیرد و این سلفی‌ها را در اینستاگرامش منتشر کند. مزاحمان خیابانی از همه جا بی‌خبر وقتی با درخواست نوآ برای گرفتن سلفی مواجه می‌شوند، با لبخندهای مسخره مقابل دوربین ژست می‌گیرند و در سلفی‌های رسواکننده ظاهر می‌شوند. سلفی‌های نوآ مردانی از سن و سال و طبقه‌های اجتماعی مختلف را شامل می‌شود؛ آدم‌هایی که به خودشان اجازه داده‌اند در خیابان دنبال او بیفتند یا متلک بیندازند یا حتی به او تعرض کنند. نوآ می‌گوید اغلب این مردان وقتی با درخواست سلفی گرفتن او مواجه می‌شوند، با تصور این‌که توانسته‌اند نظر مثبت او را جلب کنند، به او نزدیک می‌شوند و حتی به خودشان اجازه می‌دهند دستشان را دور گردنش بیندازند!
نوآ برای پروژه‌اش یک پیج اینستاگرام به نام Dear Catcallers راه‌اندازی کرده؛ پیجی که در کمتر از یک ماه و فقط با ۳۰ پست، بیشتر از ۴۵هزار فالوئر پیدا کرد. عکس‌های منتشرشده در صفحه نوآ یک تم ثابت دارند. کپشن عکس‌های نوآ توضیح مزاحمت صورت‌گرفته و تکرار الفاظ بعضا رکیکی است که درباره او گفته شده. نوآ در همه سلفی‌هایش اخم کرده، اما مردان بی‌‌توجه به او، در حال لبخند زدن یا ژست گرفتن و ادا درآوردن جلوی دوربین هستند و حتی به وضعیت پیش‌آمده افتخار می‌کنند. در عکس‌ها کاملا مشخص است که مردها روحشان هم از شرایط آزاردهنده‌ای که برای این دختر به وجود آورده‌اند، خبردار نیست. به گفته نوآ، در طول زمان پروژه فقط یک مرد از او پرسیده که برای چه می‌خواهد با او سلفی بگیرد. او در این‌باره می‌گوید: «هیچ‌کدام از آن‌ها حتی مشکوک هم نمی‌شدند، چون فکر می‌کردند کار کاملا نرمالی انجام داده‌اند.» البته بعضی از موقعیت‌ها هم آن‌قدر خطرناک بوده که نوآ جرئت نکرده از فرد مزاحم درخواست گرفتن سلفی کند.
این دختر هلندی می‌گوید این پیج را برای آگاهی‌رسانی درباره مشکلات روزمره‌ای راه‌اندازی کرده که زن‌ها در همه نقاط دنیا با آن مواجه هستند. پیج او حالا ۳۵۰هزار نفر فالوئر دارد. او در آخرین پستش نوشته: «پروژه من به اتمام رسیده، اما این به معنای آن نیست که دوره مزاحمان خیابانی هم تمام شده. برای این‌که نشان بدهم مزاحمت‌های خیابانی علیه زنان یک پدیده جهانی است و این پروژه هنری فقط درباره من نیست، این اکانت را به نوبت به دخترهای دیگری از سراسر جهان می‌سپارم. این پروژه ممکن است زمان‌بر باشد، پس لطفا با من همراه باشید.»
از اول ژانویه ۲۰۱۸ قرار است مزاحمت خیابانی در هلند جریمه ۱۷۰ دلاری داشته باشد. نوآ فکر می‌کند اجرای این قانون بسیار سخت است، اما می‌تواند به صورت نمادین در بهبود وضعیت زنان در خیابان‌های شهر موثر باشد.
حرفه: قاتل ترول‌های اینترنتی
آمار آزار و اذیت‌ها و سوء‌استفاده‌های مجازی از دختران و زنان در شبکه‌های اجتماعی، غیرقابل باور است. اگر زنی که صفحه پرطرفداری دارد، جرئت کند حرف‌های فمینیستی بزند، یا حتی دیدگاه‌های زنانه‌اش را ابراز کند، قطعا با موج گسترده‌ای از آزار و اذیت‌های اینترنتی مواجه خواهد شد. اما مری برد، پژوهش‌گر ادبیات کلاسیک تصمیم گرفته به جای نادیده گرفتن فحاشی‌ها یا بلاک کردن مزاحمان مجازی، با آن‌ها روبه‌رو شود.
مری بعد از دریافت تعداد زیادی پیام با موضوع تهدید به تجاوز و فحاشی، تصمیم گرفت این پیام‌ها را منتشر کند. البته او فقط به رسوا کردن تندروهای اینترنتی بسنده نمی‌کند و برای مباحثه با این افراد و تغییر دیدگاه‌های آن‌ها به شکلی منطقی هم وقت می‌گذارد. این کار مری در ابتدا با مخالفت‌های فراوانی مواجه شد، اما کم‌کم طرفدار پیدا کرد و به روشی موثر برای مواجهه با مزاحمان اینترنتی تبدیل شد؛ آن‌قدر که نیویورکر به این زن لقب «قاتل ترول‌ها» یا «قاتل فحاشان مجازی» داده است. اغلب فالوئرهای مری بر این باورند که رفتار مجازی او، شبکه‌های اجتماعی را به مکانی امن‌تر برای زنان تبدیل کرده است.
ماجرای زنان افغان؛ نام من کو؟
در افغانستان اسم زنان نباید در جایی به نمایش دربیاید؛ حتی روی قبرشان. روی سنگ قبرهای زنان افغان نوشته شده: مادر، دختر یا خواهر آقای فلانی. در جوامع افراط‌گرای افغان، استفاده از نام زنان عملی ناپسند و حتی توهین‌آمیز است. در گواهی تولد نوزادان نام مادر نوشته نمی‌شود. حتی در کارت دعوت عروسی هم به اسم عروس اشاره‌ای نمی‌شود و عروس را فقط با اسم پدر یا همسر آینده‌اش یاد می‌کنند. اما چند ماه پیش در افغانستان کمپینی در شبکه‌های اجتماعی به راه افتاد تا این سنت دیرینه افغان را به چالش بکشد.
تعدادی از زنان افغان کمپینی را تحت عنوان «نام من کو» به راه انداختند تا اسم زنان را به اسناد و مدارک رسمی و بر لب‌های مردم این کشور جاری کنند. یکی از بانیان این کمپین می‌گوید: «جامعه افغانستان برای زنان پر از نابرابری است. تقریبا همه چیز برای زنان تابو محسوب می‌شود. ما با این کمپین می‌خواهیم بسیاری از چیزها را برای زنان تغییر بدهیم و شبکه‌های اجتماعی در این راستا یک پنجره جدید را رو به نسل جوان افغانستان باز کرده است.»
یکی دیگر از بانیان این کمپین، تجربه‌اش را از رویارویی با محدودیت‌های زنانه در کشور افغانستان این‌طور توصیف می‌کند: «برای پر کردن یک فرم به یک بانک خصوصی رفتم. وقتی متصدی بانک اسم مادرم را سوال کرد، من چند ثانیه مکث کردم؛ چون اسم مادرم را فراموش کرده بودم. در طول سال‌ها هیچ‌کس مادرم را با نام کوچکش صدا نکرده بود.»
بسیاری از چهره‌های شاخص افغان اعم از نویسندگان، روزنامه‌نگاران و هنرمندان در فیس‌بوک و توییتر با این جنبش همراه شدند. فرهاد دریا، خواننده مشهور افغان، هم برای حمایت از این کمپین تصویری را از خودش و همسرش با این کپشن منتشر کرده است: «فرهاد و سلطانا دریا». کمپین «نام من کو» تلاش کرده تا نگرشی را به چالش بکشد که به مردان افغان اجازه می‌دهد به جای زنان تصمیم بگیرند و آن‌ها را نامرئی و ناتوان نگه دارند.
توییتربازی به سبک سلاطین فمینیسم توییتر
«در دهه‌های اخیر، بزرگ‌ترین عقب‌گردی که ضدزن‌ها تجربه کرده‌اند، استفاده از جمله «تو زیبا نیستی» بوده است. اگر این جمله به معنای درماندگی و بازندگی نیست، پس چیست؟» این جمله مشهور را جسیکا ولنتی گفته؛ کسی که اغلب توییتربازها او را به‌عنوان سلطان فمینیسم توییتر می‌شناسند. او که نویسنده شش جلد کتاب است و مقالات متعددی را در نشریات معتبری مثل گاردین منتشر کرده، محبوب قلوب طرفداران حقوق زن در توییتر است. او دائما بازی‌های توییتری جذابی را در مقابله با ضدزن‌ها به راه می‌اندازد و زنان زیادی را در توییتر با خود همراه کرده است.
یکی دیگر از فمینیست‌های مشهور توییتر، لارا بیتز، نویسنده مشهور فمینیست و موسس کمپین EverydaySexism، است. او در این کمپین از همراهان توییتری‌اش خواسته که احمقانه‌ترین رفتارهای جنسیت‌زده و ضدزنی را که به صورت روزمره با آن مواجه می‌شوند، از متلک‌های خیابانی گرفته تا تبعیض‌های جنسیتی در محل کار، توییت کنند. این حرکت موج عظیمی را در توییتر به راه انداخته و موافقان و مخالفان فراوانی داشته است.
دختران ما را برگردانید!
در سال ۲۰۱۴ بیش از ۳۰۰ دختر در نیجریه توسط گروه بوکو حرام ربوده شدند. درحالی‌که به نظر می‌رسید کاری از دست کسی برای دختران ربوده‌شده ساخته نیست، زنی به نام ابیاگلی ازکوسیلی تعدادی از فعالان حقوق زنان را از کشورش و از سایر کشورهای دنیا دور هم جمع کرد تا کمپینی را تحت عنوان «دختران ما را برگردانید» راه‌اندازی کند؛ کمپینی که صدای زنان و دختران نیجریایی را به گوش دنیا رساند و مخاطب بین‌المللی پیدا کرد.
در کمتر از سه هفته، هشتگ کمپین «دختران ما را برگردانید» بیش از یک میلیون بار مورد استفاده قرار گرفت و بسیاری از سلبریتی‌ها، از سوپرمدل‌های اروپایی گرفته تا زنان سیاستمدار جهان با آن همراه شدند. بااین‌حال این کمپین درنهایت نتوانست ماموریتش را که همان بازگردان دختران ربوده‌شده بود، انجام بدهد. هرچند تعدادی از دخترها توانستند از دست ربایندگانشان فرار کنند، اما اکثر آن‌ها دیگر بازنگشتند. ازکوسیلی درباره کمپینش به گاردین گفته: «تا زمانی که حتی فقط یک نفر هم‌چنان برای ربوده‌شده‌ها شمع روشن کند، می‌توانیم ادعا کنیم که کمپین ما موفق بوده است. ما شکست نخوردیم؛ همین یک صدا هم می‌تواند درنهایت به میلیون‌ها صدا تبدیل شود.» ازکوسیلی بعد از آن توییتی را خطاب به دختران ربوده‌شده منتشر کرد که در تاریخ نیجریه ماندگار شد: «دختران عزیزم؛ ما به امید زنده‌ایم. امید تنها چیزی است که برایمان مانده؛ امیدی که شرمساری نمی‌آورد؛ امیدی که حتما حالا همه شما خوب با آن آشنا هستید.»
شماره ۷۲۲
