نگاهی به اعداد و ارقام لیگ فوتبال ایران
شکیب شیخی
لیگ فوتبال ایران چقدر ارزش دارد؟ پرسش اصلی این گزارش تقریبا همین است، اما به محض این‌که از عدد این ارزش خبردار شویم، سوالات بعدی از راه می‌رسند: مردم باید چقدر بابت این فوتبال هزینه کنند و باشگاه‌ها تقریبا باید چه میزان دستمزد به فوتبالیست‌ها بدهند؟
برای پاسخ دادن به این سه پرسش، ابتدا باید یک مرجع برای ارزش‌گذاری بازیکنان فوتبال پیدا کنیم و روی این آمار و اعداد مقداری حساب و کتاب کنیم. مرجع ارزش‌گذاری بازیکنان فوتبال وبسایت بسیار مشهور و معتبر ترنسفرمارکت (www.transfermarkt.com) است و آن حساب‌وکتاب‌هایی هم که وعده داده شدند، هرچه سریع‌تر توضیح داده می‌شوند.
چرا و چطور حساب می‌کنیم؟
منطق کلی محاسباتی که در این گزارش آمده، خیلی ساده است: اگر بازیکنی از ایران، برابر با یک بازیکن بین‌المللی ارزش داشته باشد، دستمزدی که در کشور ایران می‌گیرد، باید متناسب با دستمزدی باشد که آن بازیکن خارجی در کشورش می‌گیرد. متناسب بودن یعنی چه؟ یعنی اگر آن بازیکن خارجی ۱۰ برابر کف حقوق آن کشور دستمزد می‌گیرد، بازیکن ایرانی هم باید ۱۰ برابر کف حقوق کشور خودش دستمزد بگیرد.
شاید این سوال پیش بیاید که چرا کف حقوق در هر کشور را وارد معادلات کنیم؟ دلیل اول این است که در حقوق دادن به بازیکنان فوتبال، توان اقتصادی یک کشور اهمیت دارد، به همین دلیل است که در انگلستان فوتبالیست‌ها حقوق بیشتری از ایتالیا دریافت می‌کنند. دلیل دوم مقایسه کردن بازیکنان ایران با بازیکنان جهان این است که اگر ایران توانایی صادر کردن دانشجو و نیروی کار ماهر و نیمه‌ماهر به سرتاسر دنیا را دارد، باید در زمینه ورزشی هم این توانایی را داشته باشد، و حالا که چنین وضعیتی ندارد، یعنی یک جای کار اساسا می‌لنگد.
برای این محاسبات کف حقوق دریافتی ایران سالانه ۲۰ میلیون تومان و کف حقوق دریافتی انگلستان ۲۰ هزار پوند در سال در نظر گرفته شده است که مطابق آمارها و مصوبات موجود است. باقی اطلاعات لازم هم هر کدام به وقتشان ارائه می‌شوند تا از ذهن پاک نشوند.
یک کهکشان فاصله
در فصلی که گذشت، بازیکنان باشگاه پرسپولیس تهران با مجموعه ارزش ۱۶.۰۸ میلیون یورو، در صدر جدول ارزش‌گذاری قرار گرفتند و باشگاه استقلال خوزستان با ۲.۲۳ میلیون یورو کمترین عدد را به خود اختصاص دادند. لیگ ایران به طور کل ۱۱۹.۷۸ میلیون یورو ارزش دارد. حالا اگر به فهرست بازیکنانی در جهان فوتبال نگاه کنیم که ارزشی بیش از ۱۲۰ میلیون یورو دارند، فهرست ۱۰ نفره بسیار جالبی می‌بینیم: کیلیان ام‌باپه، نیمار، محمد صلاح، هری کین، ادن هازارد، لیونل مسی، رحیم استرلینگ، آنتونیو گریزمان، کوین دی‌بریون، سادیو مانه.
اگر نگاهی به جدول ارزشمندترین باشگاه‌ها و لیگ‌های جهان بیندازید، این اختلاف را بیش از هر چیز دیگری درک خواهید کرد. وقتی صحبت از ارزش باشگاه‌های مختلف می‌شود، تمام بازیکنان حاضر در فهرست آن‌ها مدنظر قرار می‌گیرند، اما اگر می‌خواهید ارزشمندترین ترکیب ۱۱ نفره از بازیکنان حاضر در جهان را ببینید، باید به ترکیبی از اُبلاک گرفته تا ام‌باپه سر بزنید. فهرستی از ارزشمندترین مسابقاتی که در جهان صورت گرفته هم تهیه شده که در آن‌ها ۲۲ نفر حاضر در زمین، ارزش‌هایی نجومی داشته‌اند.
بلیت‌های گران
حالا فرض کنید یک بازی بین منچسترسیتی و لیورپول برگزار شود. این مسابقه به طور بالقوه نزدیک ۲۳۰۰ میلیون یورو ارزش دارد. اگر یک شهروند انگلیسی بخواهد این بازی را از نزدیک ببیند، باید چیزی در حدود ۶۰ پوند هزینه خریدن گران‌ترین بلیت کند. فراموش هم نکنیم که لیگ انگلستان به لحاظ هزینه بلیت با فاصله گران‌قیمت‌ترین لیگ اروپاست و این مسئله بارها صدای اعتراض تماشاچیان را درآورده. یک شهروند انگلیسی حداقل در سال ۲۰ هزار پوند حقوق می‌گیرد. یعنی تقریبا سه دهمِ درصد از حقوق سالانه خود را باید برای تماشای این بازی خرج کند.
از سوی دیگر، به بازی دو تیم پرارزش ایران یعنی پرسپولیس و استقلال نگاهی بیندازیم. این دو تیم روی‌هم‌رفته ۲۷ میلیون یورو ارزش دارند، یعنی تقریبا یک صدمِ لیورپول و منچسترسیتی. بنابراین یک ایرانی باید یک صدم از نیروی کار خود را صرف خریدن بلیت این بازی کند. اگر کف حقوق ایران را سالانه ۲۰ میلیون تومان در نظر بگیریم، و آن یک دهمِ درصد انگلستانی‌ها را هم به‌درستی تقسیم بر ۱۰۰ کنیم، به عددی شگفت‌انگیز برای گران‌ترین بلیت بازی پرسپولیس-استقلال می‌رسیم: ۶۰۰ تومان.
اگر قرار باشد مردم ایران پول اضافه بابت جنسی که کمتر می‌ارزد پرداخت نکنند، بهای گران‌ترین بازی لیگ باید چیزی نزدیک ۶۰۰ تومان باشد، که می‌توان با ارفاق آن را ۱۰۰۰ تومان لحاظ کرد.
حقوق‌هایی منطقی‌تر
محمد صلاح را در نظر بگیریم که در این چند سال اخیر دل از تمام تماشاچیان فوتبال جهان ربوده است. صلاح در لیگ ثروتمند انگلستان هفته‌ای ۲۰۰ هزار پوند حقوق می‌گیرد و البته این حقوق، نه در بازه‌ای قرار دارد که ارزش بازیکن را زیر سوال ببرد و نه در حدی می‌ایستد که برای لیورپول مشکل‌ساز شود. ارزش صلاح بیش از ارزش کل لیگ ایران است. صلاح در هر هفته ۱۰ برابر کمترین حقوق سالانه انگلستان حقوق می‌گیرد. حالا بیایید فرض کنیم حقوق کل بازیکنان لیگ ایران در مجموع هر هفته، ۱۰ برابر کف حقوق سالانه ایران باشد، یعنی ۲۰۰ میلیون تومان. کل لیگ ایران باید هفته‌ای ۲۰۰ میلیون تومان حقوق بگیرد و اگر این عدد را در ۵۲ هفته سال ضرب کنیم، چیزی حدود ۱۰ میلیارد تومان خواهیم داشت.
به طور منطقی اگر قرار باشد هر کسی برابر با ارزشی که اضافه می‌کند، چیزی دریافت کند، لیگ ایران در بهترین حالت باید در سال ۱۰ میلیارد تومان به تمام بازیکنان حاضر در خود دستمزد پرداخت کند. در غیر این صورت، با مسئله‌ای روبه‌رو می‌شویم که طی چند سال اخیر با آن سروکار داشتیم: ۱. بعضی مردم ایران به تومان درآمد دارند، اما به دلار خرج می‌کنند و ۲. بعضی از مردم ایران به دلار دستمزد می‌گیرند.
اما حالا که قرار است خیلی فرنگی هزینه‌ها را اداره کنید، یک پیشنهاد جدی برای شما داریم: هر داور انگلیسی که در لیگ جزیره سوت می‌زند، می‌تواند در سال تا سقف ۷۰ هزار پوند درآمد داشته باشد. ۷۰ هزار پوند یعنی ۳.۵ برابر کف حقوق در انگلستان و معادل ایرانی‌اش می‌شود ۷۰ میلیون تومان در سال. از بودجه‌نویسان می‌توان این انتظار را داشت که دستمزد داوران ایرانی را هم به حدی برسانند که هر داور در سال بتواند به سقف ۷۰ میلیون تومان حقوق برسد.
