نگاهی به نمایشگاه امیر سقراطی در زیرزمین دستان
زرتشت رحیمی
امیر سقراطی هنرمند و پژوهش‌گر پرتلاشی است و در حوزه تخصصی کاریکاتور و نقاشی چند کتاب تالیف کرده است. خرداد ماه امسال گالری زیرزمین دستان میزبان نمایشگاه طراحی‌های او با عنوان بسامد سکوت است.
سقراطی که پیش‌تر طراح کاریکاتور بوده، در روند خلق آثارش پیش‌زمینه تجربیات گذشته را حفظ کرده و زبان فرمی و محتوایی‌اش را پی گرفته است. طراحی‌های او از بررسی امکانات موجود در رسانه‌های مختلفی مثل کاریکاتور نقاشی و تصویرسازی به وجود آمده‌اند و از همین نظر کیفیت ویژه‌ای دارند. هنرمند مجموعه‌ای از پرتره‌ها را با استفاده از خصوط درهم‌فشرده و سیال خلق کرده است. پرتره‌هایی که شخص یا کاراکتر به‌خصوصی را منظور ندارد، بلکه بیشتر چهره‌هایی وهم‌انگیز و خیالی‌اند که مسیر بداهه طراحی آن‌ها را به شکل‌های مختلف در آورده است. می‌شود آن‌ها را انسان، دیو یا موجوداتی خیالی تصور کرد. به‌صورت مشخص حذف روایت و تصویر کردن جداگانه کاراکتر‌ها تمهیدی است که طراح برای نزدیک شدن به مدیوم نقاشی و طراحی و خصیصه تاویل پذیری از آن بهره‌مند شده است و در همین مسیر خواص دکوراتیو و زیبایی‌های فرمی و بصری بیشتری به آن‌ها بخشیده است. اگرچه شخصیت‌های خیالی سقراطی داستان به‌خصوصی ندارند، اما ویژگی تخیلی آن‌ها سبب می‌شود تا ذهن مخاطب به سمت داستان‌پردازی و تعریف کاراکتر‌ها قدم بردارد. شخصیت‌های به‌وجودآمده در این مجموعه بیشتر مهیب و ترسناک‌اند و ویژگی‌های تاریکشان به‌روشنی ارجحیت دارد. استفاده از پس‌زمینه سفید و اکرلیک مشکی برای کشیدن کاراکتر‌ها و گاهی اضافه شدن خاکستری‌ها این قضاوت را در مورد پرتره‌ها بارزتر می‌کند. او در این صفحات با آن‌که پس‌زمینه سفیدی را حفظ کرده است، اما به‌خاطر استفاده از بیشتر فضای قابش فشار و فشردگی‌ای را بازتاب می‌دهد که گویی شخصیت‌های پیچیده‌اش آن را تحمل می‌کنند. یکی از پرتره‌ها صورت مضمحل‌شده‌ای دارد و نمی‌توان اجزای صورتش را تشخیص داد و تنها سایه‌ای از خطوط است که تصوری از صورت به ما القا می‌کند. شاید این تصویر مضمون نهایی تمام این مجموعه را به دوش بکشد.
طنز تلخ و گزنده سقراطی در محیط نمایشگاه با نقاشی روی دیوار‌ها گسترش پیدا کرده است، و شاید وسوسه داستان‌گویی و روایت را درنهایت وارد کارهایش کرده. پرتره‌های او اینجا در میان همان خطوط درهم‌تنیده که شکل درختان و گیاهان بزرگ به خود گرفته‌اند، پنهان شده‌اند و گویی در حال بازی و شوخی هستند. آن‌ها مخاطبان نمایشگاه را دست می‌اندازند و بیشتر از قاب‌ها دری برای گفت‌وگو باز می‌کنند. هر چقدر شخصیت‌ها در میان قاب‌ها و صفحات روی دیوار منزوی و ازهم‌گسیخته و ناراحت به نظر می‌رسند، اینجا و روی دیوار‌ها طناز و بازیگوش‌اند. این تناقض هوشمندانه محیط نمایشگاه را سیال می‌کند و باعث درگیر شدن هر چه بیشتر مخاطب می‌شود و در همین نقطه توانایی هنرمند برای استفاده از امکانات مختلف طراحی آشکار می‌شود.
آثار سقراطی تجربیات هنرمندان گذشته را نیز به همراه دارد و می‌توان تاثیر و تاثر آثارش را در هنرمندان مهم دیگر هم پی گرفت. از کاریکاتور‌های اردشیر محصص، طراحی‌های امین نظر، فضاهای مدرن و تاویل‌پذیر نصرت‌الله مسلمیان، روایت‌های غیرخطی و ابزورد علی نصیر؛ تاثیرات مثبت و برداشت‌ها فردی که به قابلیت‌های سقراطی افزوده و او را در میان طراحان هم‌نسلش به فردی جدی و قابل پی‌گیری تبدیل می‌کند.
شماره ۷۱۰
