نگاهی به آثار ژان گورمه‌لن، منتشرشده در شماره ۲۰ «کتاب جمعه»
روی جلد شماره نوزدهم «کتاب جمعه»، به سردبیری احمد شاملو، طرحی از یک جمجمه نیم‌پوسیده به چاپ رسیده است که با زنجیری که از حدقه خالی دو چشم می‌گذرد، به میله‌ای بسته شده است. در صفحه بعدی مختصرا نوشته شده است که طرح جلد از هنرمندی است به نام «گورمه‌لن» و مژده داده شده است که در شماره بعدی «حرف‌های درباره او به ضمیمه مجموعه‌ای از آثارش» چاپ خواهد شد. کتاب جمعه شماره بیستم به این وعده عمل کرده است و ۱۶ طرح از طراح نه‌چندان شهیر فرانسوی را منتشر کرده است.
برای دیدن تصویرها در اندازه بزرگ‌تر، روی آن‌ها کلیک کنید
ژان گورمه‌لن
ژان گورمه‌لن، طراح فرانسوی، حدود صد سال قبل در سال ۱۹۲۰ در فرانسه به دنیا آمده بود. نقاشی را از مدرسه شروع کرد و بعد در یک کارگاه تولید کاغذ دیواری ادامه داد. بعدها به معتبرترین نشریات جهان، از فیگارو گرفته تا بیزار، راه یافت و تا سال ۲۰۰۰ که به خاطر مشکلات بینایی توان خود را از دست داد، به کار مشغول بود.
مهم‌ترین شاخصه‌ای که همه منتقدان هنری و دوستان گورمه‌لن درباره کار او بر سر آن اتفاق نظر دارند، این است که او راوی کابوس‌های بشر است. به‌ندرت تصویری از او می‌توان یافت که نشانی از هراس و اضطراب در آن مخفی نشده باشد. طرح‌های سیاه و سفید او، همه آمیخته‌اند به وحشتی که حتی بدون توجه به سوژه و موضوع از اتمسفر جاری در کار ناشی می‌شود. گورمه‌لن زمانی گفته بود کتابی که کتاب بالینی اوست، «گولم» است. داستان موجودی گلی و غیرانسانی که به واسطه سر، دعا یا طلسمی به جنبش درمی‌آید و از کنترل خالقش هم خارج می‌شود.
لویی پاول، که کتاب جمعه گورمه‌لن را از زبان او وصف کرده است، می‌نویسد که دیدن اولین طرح‌های گورمه‌لن برایش یادآور دلواپسی هیجان‌انگیز روزی بوده است که حوالی جنگل سن‌ژرمن در بساط یک فروشنده نمای ساختمان، دکورهای سنگی جلوخان یک کلاه‌فرنگی تازه‌تعمیر، یک مسافرخانه قرن هجدهمی، یا یک کلبه شاعرانه را می‌دیده است. پاول یک بار با آندره برتون، شاعر بزرگ سورئالیست میان این دکورها، گردش کرده است.
اسمی که پاول به خریداران این آثار هول‌انگیز می‌دهد، اجاره‌نشینان خلأ است.
جلال امانت
هفته‌نامه چلچراغ، شماره ۸۸۲
