مصایب کاریابی از طریق آگهی‌های روزنامه‌ای
رضوانه ایزدی
صفحه نیازمندی‌های روزنامه را باز می‌کنید و مطابق شغلی که به دنبالش هستید، بخش مورد نظر خود را بررسی می‌کنید. آگهی‌های مختلف را زیر و رو و گزینه‌های مناسب را علامت‌گذاری می‌کنید. به ترتیب با آن‌ها تماس می‌گیرید که فردا به تمام آن‌ها رجوع کنید. اما با تعدادی از آگهی‌ها که تماس می‌گیرید، متوجه می‌شوید که آدرس‌های مشابهی دارند. تنها اسم کسی که باید به او مراجعه کنید، متفاوت است. به این فکر می‌کنید که چطور امکانش هست که مثلا پنج آگهی برای یک شخص یا یک ارگان باشد؟ در این صورت، اگر اولین دفعه‌ای باشد که گذرتان به صفحه نیازمندی‌ها خورده باشد، کمی از این وضعیت تعجب خواهید کرد. اما اگر تجربه فراوانی در این موضوع داشته باشید، قطعا خواهید فهمید که بحث «واسطه» در میان است، یا به عبارت خیلی امروزی‌تر «شرکت‌های کاریابی».
در رابطه با کلمه واسطه در فرهنگ دهخدا آمده است «واسطه یعنی هرچیزی که در میان واقع می‌گردد»، که در معنای روزمره آن هم چندان دور از این معنا نیست. تاریخچه کلمه «واسطه» احتمالا بازمی‌گردد به زمانی که انسان‌ها خسته از معامله پایاپای به فکر وسیله‌ای افتادند که در صورت نیاز نداشتن به کالای طرف مقابل، حداقل کالایی را که در دست خودشان مانده، به یک طریقی به طرف خواهان کالا بفروشند. همین کلمه تا جایی پیش رفت که نه‌تنها کالا‌های مورد نیاز انسان‌ها، که خود آن‌ها را نیز تحت تاثیر قرار داد. امروزه در میان تمامی ابزار و اشخاص واسطه‌ای که انسان محصور در چهارچوب مدرنیته، ناچار به رجوع به آن است_ از منشی مرکز بهداشت در روستایی کوچک گرفته تا تلفن همراه برای برقرای ارتباط با دیگران_واسطه‌های نیروی انسانی یکی از مهم‌ترین آن‌هاست. این واسطه‌ها یا همان کاریابی‌ها رابطه بسیار مستقیمی با یکی از حیاتی‌ترین بخش زندگی انسان، یعنی «کار»، دارند. در یک تعریف مختصر می‌توان گفت کاریابی‌ها موسساتی هستند که شخص جویای کار را به کارفرما وصل می‌کنند. اما در میان همین تعریف ساده انبوهی سوال برای فرد جویای کار پیش خواهد آمد.
اولین و مهم‌ترین سوال در این رابطه این است که آیا واسطه‌گری این موسسات به نفع مردم است یا به ضرر آن‌ها؟
حتما این ضرب‌المثل معروف را شنیده‌اید که می‌گوید: «هیچ گربه‌ای محض رضای خدا موش نمی‌گیرد.» این عبارت کوتاه می‌تواند پاسخ روشنی به این سوال باشد. درست است که این شرکت‌ها به مرور به بانک اطلاعاتی گسترده‌ای از انواع مشاغل تبدیل می‌شوند، اما به‌هرحال با شیوه شغل‌یابی قدیمی که کارجو به صورت مستقیم به کارفرما رجوع می‌کرد، متفاوت است و در این بین شما باید برای پیدا کردن کار مبلغی را به شرکت‌های کاریابی بپردازید. همین سوال را از رئیس یکی از همین موسسات کاریابی که سابقه بسیار طولانی در این کار داشت، پرسیدیم. حتی او هم اعتقاد داشت: «در ایران متاسفانه همه کار‌ها با واسطه انجام می‌شود، که اصلا کار خوبی نیست. هر شغلی که مدنظر شما باشد، در آن واسطه‌گری وجود دارد، اما چیزی است که وجود دارد و نمی‌توان کاری کرد.»
دومین سوال این است که همین گربه‌ای که محض رضای خدا موش نمی‌گیرد، پس محض چه چیز موش می‌گیرد؟
این موسسات در ابتدا مبلغی را به‌عنوان حق‌الزحمه ثبت‌نام و مشاوره از شما دریافت می‌کنند. در سال ۹۷ این مبلغ از سوی وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی ۲۰۰۰۰۰ریال تعیین شده است. در صورت عدم ارائه مشاوره باید نصف این مبلغ را بپردازید و در صورتی که شما از ادامه روند انصراف دهید، نمی‌توانید مبلغ را بازگردانید، اما این قانون در صورت پیدا نشدن شغل هم صدق می‌کند. یعنی اگر این شرکت شغل موردنظرتان را هم پیدا نکرد، نمی‌توانید پول پرداختی را بازگردانید. بعد از این منتظر می‌مانید تا شرکت شغل مورد نظرتان را پیدا کند و در صورتی که استخدام شوید، مبلغی تحت عنوان «حق‌الزحمه به کارگماری» از شما دریافت می‌شود که شامل ۵۰ درصد دستمزد اولین ماه کارجو است. البته این در صورتی است که دستمزد شما حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار باشد. اگر مازاد بر این حقوق بگیرید، ۳۰ درصد آن را هم باید به موسسه بپردازید. البته برای قراردادهای کمتر از یک سال حق‌الزحمه به نسبت ماه‌های کارکرد محاسبه می‌شود. در این بین اگر شما از کار اخراج شوید، باید تمام هزینه را خودتان بپردازید. با این اوصاف می‌بینید که این گربه به چه دلیل موش می‌گیرد.
سوال سوم و آخر این است که مشکل ارتباط مستقیم کارجو با کارفرما برای کار چه بود که برای حل آن عنصر سومی وارد معامله شد؟
در این وضعیت فاجعه‌بار اقتصادی که هرکسی به هر دری می‌زند تا در جایی استخدام شود، کمی سرگرمی و انتظار، چیز بدی هم نیست. به قول خودشان با مراجعه به این شرکت‌ها می‌توانید در وقت و هزینه خود صرفه‌جویی کنید. می‌توانید به جای این‌که در خیابان‌ها و شرکت‌ها دربه‌در به دنبال کار بگردید، روی مبل راحتی خود در خانه اجاره‌ای‌تان لم دهید و منتظر باشید و خیالتان راحت باشد از این‌که بالاخره کسی زنگ می‌زند تا آن خبر خوش را به شما برساند. اما به نظر می‌رسد ماهیت این شرکت‌های کاریابی چیزی است جدای از این شعار‌ها. قطعا افراد زیادی هستند که از این طریق جذب بازار کار شده‌اند، اما تکلیف کسی که با هزار تومان کم شدن از دستمزدش، زخم مشکلاتش سر باز می‌کند، چیست؟
عالی بود عزیزم??