پرونده (آخرین فجر دولت ایوبی)
چرا فیلم‌های مهم امسال در جشنواره ۳۵ حضور ندارند؟
فرنوش ارس‌خانی
امسال فیلم‌های مهمی از جشنواره کنار گذاشته شدند؛ از «کاناپه» کیانوش عیاری و «هجوم» شهرام مکری گرفته تا «لابی» محمد پرویزی و «زرد» مصطفی تقی‌زاده، که این دو فیلم ازجمله آثار پربازیگر امسال بودند. این فیلم‌ها که از ماه‌ها قبل پیش‌بینی می‌شد از گزینه‌های اصلی بخش مسابقه فجر امسال باشند، درنهایت بدون ارائه هیچ دلیلی از سوی دبیر جشنواره، یک به یک حذف شدند. جالب این‌جاست که یک هفته مانده به شروع جشنواره فیلم فجر، فیلم‌هایی به بخش خارج از مسابقه اضافه شدند که پیش از این از گزینه‌های حذف‌شده جشنواره امسال اعلام شده بودند! برای روشن شدن بسیاری از ابهامات به‌وجودآمده با تعدادی از کارگردان‌هایی که فیلم‌هایشان بدون هیچ دلیل خاصی از جشنواره حذف شدند و هم‌چنین برخی از آن‌ها با توجه به پایان کار هیئت انتخاب، فیلم‌هایشان به بخش خارج از مسابقه جشنواره امسال اضافه شد، گفت‌وگویی داشتیم.
مهدی صباغ‌زاده امسال پس از وقفه‌ای پنج‌ساله فیلم جدیدی را کارگردانی کرده است. او با فیلم «خانه کاغذی» متقاضی حضور در جشنواره فیلم فجر امسال شده بود، با تصمیم هیئت داوران درنهایت فیلمش از اسامی فیلم‌های حاضر در جشنواره حذف شد.
اما «خانه کاغذی» به اعتقاد عوامل سازنده آن فیلمی است که به یکی از بحران‌های مهم جامعه، مفاسد اقتصادی می‌پردازد. داستان فیلم درباره یک پدر و دختر نویسنده و روزنامه‌نگار است، که هم‌پای هم کار می‌کنند و هیچ‌کدام به‌خاطر دیگری ازدواج نکرده‌اند. صباغ‌زاده ابتدا درباره مضمون و حال‌وهوای این فیلم گفت: «زمانی که فیلم «خانه خلوت» نمایش داده شد، مردم فضای رئال و روان فیلم را خیلی دوست داشتند. بعد از سال‌ها سعی کردم دوباره فیلمی را در همان شرایط و فضا با نگاه نو و تازه‌ای بسازم.» او هم‌چنین درباره علت کنار گذاشته شدن فیلم «خانه کاغذی» از جشنواره ۳۵ گفت: «مسلما دلیل اصلی بیرون ماندن فیلم‌ها را به ما نمی‌گویند. تنها جوابی که به ما می‌دهند، این است که فیلمت کیفیت نداشت! اما حواسشان نیست که این حرف را به چه کسی می‌گویند. کسی که ۲۵ سال است در این سینما به فعالیت می‌پردازد، دیگر بلد است کیفیت را حفظ کند! «خانه کاغذی» فیلم ساده‌ای نیست که بخواهند به‌سادگی درباره آن نظر دهند. وزیر ارشاد چند روز پیش آب پاکی را روی دست فیلم‌سازها ریخت و اعلام کرد که چند تعداد فیلم را اجازه ندادیم که امسال در جشنواره فجر حضور پیدا کنند.»
او در ادامه با اشاره به صحبت‌های ضد و نقیض دبیر جشنواره و وزیر ارشاد که چندی پیش، دلیل حذف فیلم‌ها را اشاره به مضامین نامناسب و فمینیستی دانسته بود، تاکید کرد: «با توجه به بحث‌هایی که آقایان با هم دارند و هم‌چنین اظهار نظرهای معاونت سینمایی وزیر ارشاد، احساس می‌کنم آن‌ها برای هرچه آرام‌تر برگزار کردن جشنواره‌شان، «خانه کاغذی» و دیگر فیلم‌ها را حذف کرده‌اند.» صباغ‌زاده هم‌چنین درباره نگاه و سلیقه‌ای که بر هیئت داوران حاکم است، خاطرنشان کرد: «با توجه به این‌که چند سال پیش خودم هم در هیئت انتخاب جشنواره حضور داشتم، به نظرم یک نوع نگاه سلیقه‌ای توأم با سیاست در هیئت انتخاب جشنواره فجر حاکم است. این دو نگاه ناخودآگاه به شکل غیرمستقیم در انتخاب‌ها هم دخالت می‌کنند. مثلا فیلم «زندگی مشترک آقا و خانم محمودی» که سه سال پیش رئیس کمیته انتخاب با حضورش مخالفت کرد و البته از سوی هیئت انتخاب رأی آورده بود، دستور دادند که نباید در جشنواره حضور پیدا کند. اما درنهایت این فیلم به نمایش در آمد و هیچ مشکل خاصی هم نداشت.» او در ادامه به فیلم‌های دیگری هم که در دوره‌های قبل بدون ارائه دلیل روشنی از جشنواره کنار گذاشتند، پرداخت و گفت: «فیلم «به رنگ ارغوان» بعد از چهار سال توقیف، در جشنواره بیست‌وهشتم به نمایش در آمد، چون عده‌ای معتقد بودند که این فیلم به دلایل امنیتی باید از جشنواره کنار گذاشته شود و امکان نمایش پیدا نکند. اما آیا واقعا وقتی فیلم به نمایش در آمد، مشکل خاصی در آن دیده می‌شد؟!»
او در پاسخ به این سوال که آیا سلیقه‌ای شدن نگاه هیئت انتخاب، اهمیت و ارزش جشنواره فیلم فجر را برای فیلم‌سازان مطرح و پیش‌کسوت پایین می‌آورد یا نه، اذعان داشت: «راستش من از اول هم تمایلی نداشتم که فیلم «خانه کاغذی» را به جشنواره ارائه دهم. به خانم پاکروان (تهیه‌کننده و بازیگر فیلم) هم گفتم که جشنواره دیگر برای من معنایی ندارد. چون زمانی که جشنواره برایم مهم بود، حقم را برای فیلم‌های «خانه خلوت» و فیلم‌های دیگرم پایمال کردند و از بین بردند. برای من دیگر اهمیتی ندارد که در جشنواره حضور پیدا کنم و با فیلم‌سازان رقابت داشته باشم. الان نوبت جوان‌هاست دیگر. جوان‌ها باید فعالیت کنند و خودی نشان دهند. ما دیگر به قول معروف آردهایمان را بیفتیم و الکمان را هم آویزان کردیم. حضور در جشنواره‌های داخلی و خارجی دیگر جزو دغدغه‌مان نیست. مهم مردم هستند که از تماشای فیلم‌هایمان لذت ببرند.»
نگاه اعضای هیئت انتخاب سینمایی نبود
صباغ‌زاده هم‌چنین درباره ترکیب هیئت داوران امسال گفت: «به نظرم اعضای هیئت انتخاب امسال کارشناس و سینماگر نبودند. یک‌سری از آدم‌هایی که نگاه ایدئولیک دارند و اغلبشان دکتر و استاد دانشگاه هستند، انتخاب شده‌اند که هیچ ارتباطی هم با سینما ندارند. سینما ویژگی‌های خودش را دارد و آدم‌های خودش را می‌طلبد.» او در ادامه یادآور شد: «به نظرم انتخاب فیلم‌ها در کمیته انتخاب واقعا کار مشکل و سختی است. همه فیلم‌سازان ما نه وقت داشتند و نه فرصت این‌که بخواهند حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ فیلم ببینند و از بین آن‌ها ۲۲، ۲۳ فیلم را انتخاب کنند. اما ما باید فیلم‌هایی را انتخاب کنیم که باعث ایجاد نخبه‌گرایی شود، چون جشنواره، جای تجربه نیست. این را هم باید در نظر گرفت که همواره طی سال‌های برگزاری جشنواره فیلم فجر، فیلم‌هایی انتخاب می‌شوند که با انقلاب و ارزش‌های آن بیشتر ارتباط داشته باشند. اما درهرحال معتقدم هیئت انتخاب امسال کمیته‌ای که فیلم‌سازان فکر می‌کردند، نبودند. به نظرم افراد سینمایی هم که در این هیئت قرار گرفته‌اند، تجربه و نگاه حرفه‌ای ندارند که بخواهند برای سینمای ایران سرنوشتی را رقم بزنند. خودشان در اولین قدم‌های سینما هستند و هنوز فرصت دارند تا پختگی پیدا کنند و صاحب جایگاه شوند. البته این امکان هم وجود دارد که یک نفر در کمیته انتخاب حرفه‌ای باشد و بقیه آن‌چنان تسلط کافی نداشتند.» او در پایان با اشاره به تاثیر آخرین سال فعالیت دولت یازدهم بر جشنواره، تصریح کرد: «با توجه به آخرین سال فعالیت دولت یازدهم، می‌توان حدس زد که جشنواره امسال دچار ملاحظات خاصی شده است.
شماره ۶۹۵
