فرید دانش‌فر

وقتی اوایل دهه ۸۰ آهنگ‌های رپ فارسی تولید و منتشر شدند، شاید کسی فکرش را هم نمی‌کرد در عرض کمتر از ۱۰ سال، این سبک بتواند تا این میزان مخاطب را به خود جذب کند. در ابتدای کار، رپ‌کن‌ها روی بیت‌ (Beat) آهنگ‌های خارجی یا بیت‌های دانلودی می‌خواندند و آهنگ‌ها هم کیفیت مطلوبی نداشتند. متن یا همان تکست‌ها هم در سطحی پایین نوشته و اجرا می‌شد. البته یکی از قدیمی‌های این سبک به این موضوع پاسخ داده و در مصاحبه‌ای گفته که آن زمان یک عده نوجوان بودند که راه و چاه را نمی‌دانستند و کسی هم نبود راهنمایی‌شان کند؛ این بود که مدتی ناچار به تجربه کردن مدام و کسب مهارت شدند. هرچند این مدت، به لطف تکنولوژی، خیلی کوتاه شد و هم رپ‌کن‌ها کم‌کم نشانه‌های درست اجرا کردن را در خودشان دیدند، هم چند نفر دست به ساخت بیت زدند و با وجود سن کم موفق شدند راهش را پیدا کنند. وقتی چند تک آهنگ از رپ‌کن‌های مختلف بازخوردهای مثبتی در سطح کشور دریافت کرد، راه رپ فارسی تا حدودی مشخص شده بود، و از آن به بعد متن‌ها و آهنگ‌ها باکیفیت‌تر شدند. بگذریم از این‌که در این میان یک موج رپ خواندن روی آهنگ‌های خالتور پیش آمد، که البته خیلی زود هم گذشت.
در رابطه با رپ نقدهای مختلفی مطرح می‌شود، که بسیاری  از این نقدها هم وارد و بجاست.
عده‌ای می‌گویند دلیل جذب شدن مخاطب به کار این خواننده‌ها، رد کردن بعضی از خط قرمزها توسط آن‌هاست. البته در روزهای آغازین رپ فارسی، این حرف کاملا صدق می‌کرد. اما این صحبت محدود به یک دوره کوتاه بود. مثال جالب توجه در این مورد، گروهی است که در زمان پرسروصدا شدن رپ فارسی و اوج هیجان آن، به خارج از کشور رفت و با پشتیبانی یک تهیه‌کننده پولدار و با داشتن آزادی تام در نوشتن متن، آلبومی منتشر کرد. ولی به‌هیچ‌وجه نتوانست توجه مخاطب را جلب کند؛ بعد از آن هم دیگر خبری از آن گروه نشد. شاید متن و کلام آهنگ‌های رپ در ظاهر بسیار سطحی به نظر برسد، اما مخاطب توجه می‌کند کلام از زبان چه کسی خارج می‌شود. یک گروه رپ پرطرفدار زیرزمینی، در اوایل کارش آهنگی در حمایت از مردم مظلوم فلسطین خواند. مخاطب هم به‌خوبی می‌دانست این کار سفارشی نیست و از دل اعضای گروه بیرون آمده. این موضوع در رابطه با چند رپ‌کن بزرگ دیگر هم اتفاق افتاد؛ آهنگ‌هایی خواندند که عشق به این خاک و دفاع از آن تا پای جان در آن‌ها موج می‌زند. نمونه برعکسش را هم داریم؛ خواننده‌ای که در خارج از کشور فعالیت می‌کرد و سعی زیادی در جلب توجه دیگران داشت، بعد از اهانت به ارزش‌های مسلمانان، نه‌تنها از سوی مخاطب کنار گذاشته و با اعتراض مردم همراه شد، بلکه رپ‌کن‌های داخلی هم به مخالفت با او پرداختند و در آهنگ‌هایشان به او تاختند. خواندن از شرایط جامعه و شهر و نقد اجتماعی، ویژگی کار رپ‌کن‌هاست، که نباید موجب سوءتفاهم شود. از طرفی هم رپ‌کن‌ها باید توجه بسیار زیادی روی کلامی که استفاده می‌کنند، داشته باشند و بدانند که درصد بالایی از مخاطبانشان، نوجوان‌ها هستند؛ نوجوان‌هایی که خیلی زود تحت تاثیر قرار می‌گیرند. از طرف دیگر با وجود شبکه‌های اجتماعی، رفتارها و حاشیه‌های رپ‌کن‌ها به‌شدت دیده و بازنشر می‌شود و حتی آن‌هایی که طرفدار رپ هم نیستند، این کلیپ‌ها را می‌بینند. پس اگر حاشیه‌ای منفی ایجاد شود، تصویری زشت از رپ و خواننده‌هایش به جامعه ارائه می‌شود. درنتیجه، تا حدود زیادی این خود رپ‌کن‌ها هستند که باعث می‌شوند جامعه نگاهی منفی و ناخوشایند به آن‌ها داشته باشد. یکی از نمونه‌ها و مثال‌های خوب در این زمینه، «یاس» است؛ «یاس» با حوصله و وسواس زیادی مسائل اجتماعی را دنبال می‌کند، و نسبت به آن‌ها حساسیت به خرج می‌دهد و همین است که مخاطب عام (که شاید کارهای دیگر رپ‌کن‌ها را دنبال نکند) را هم با خود همراه کرده. این‌که تعدادی از رپ‌کن‌ها با سبک آهنگ‌های او زاویه دارند و از او انتقاد می‌کنند، موضوعی جداست، اما در زمینه حضور محتاطانه و بی‌حاشیه در شبکه‌های اجتماعی بهتر است او را الگو قرار دهند، چون این کار به نفع رپ فارسی است.
رپ فارسی پدیده موسیقایی جوانی است که می‌تواند به‌شدت تاثیرگذار باشد اما بدون شک ایرادها و کمبودهایی دارد، که امید است در آینده این ایرادها و نقص‌ها در متن رپ‌ها برطرف و هم‌چنین به فرهنگ اقلیم ما نزدیک و نزدیک‌تر شود.

شماره ۷۲۲