نگاهی به عملکرد شش ساله کارلوس کیروش در تیم ملی فوتبال ایران
مرتضی میثاقی
فروردین ۱۳۹۰ به روزهای میانی خود نزدیک می‌شد که خبر انتخاب کارلوس کیروش به‌عنوان نفر اول نیمکت تیم ملی فوتبال ایران منتشر شد. سرمربی صاحب‌نام پرتغالی که در آخرین روزهای سال قبلش هم پای میز مذاکره با مدیران فدراسیون فوتبال ایران نشسته بود، اما توافقی حاصل نشده بود. همگان فکر می‌کردند باید حضور کیروش روی نیمکت تیم ملی فوتبال ایران را به دست فراموشی سپرد، اما دور دوم مذاکرات منجر به توافق طرفین شد و مرد پرتغالی هدایت پسران پارسی را بر عهده گرفت. کیروش در حالی راضی به هدایت تیم ملی فوتبال ایران شد که در کارنامه او حضور در دو جام جهانی به همراه تیم‌های ملی آفریقای جنوبی(۲۰۰۲) و تیم ملی پرتغال(۲۰۱۰) دیده می‌شد. این در شرایطی بود که کارلوس کیروش در کارنامه خود سابقه سرمربی‌گری تیم‌های باشگاهی مانند رئال مادرید را هم داشت، اما درکل موفقیت خاصی را به دست نیاورده بود. بااین‌حال سران ورزش ایران علاقه عجیبی به انتخاب این چهره سرشناس دنیای مربی‌گری پیدا کرده بودند و با وجود ای‌میل انصرافی که از جانب کیروش در اواخر بهمن ۸۹ برای مسئولان فدراسیون فوتبال ارسال شده بود، دست از تلاش برنداشتند و سرانجام در۱۴فروردین ۱۳۹۰ بود که دستیار سابق آلکس فرگوسن در تیم منچستر یونایتد، به‌عنوان سرمربی تیم ملی فوتبال ایران انتخاب شد؛ تیمی که دوران خوبی را سپری نمی‌کرد و در آخرین تورنمنت یعنی جام ملت‌های آسیا هم با سرمربی‌گری افشین قطبی نتوانسته بود از مرحله یک‌چهارم نهایی این مسابقات عبور کند و به موفقیت دست یابد.
دشت اول جام جهانی ۲۰۱۴
کیروش کارش را از همان بهار ۱۳۹۰ در تیم ملی فوتبال ایران شروع کرد. نکته جالب اینجا بود که فدراسیون والیبال هم در همان دوران دست به استخدام خولیو ولاسکو، سرمربی آرژانتینی، زده بود و اتفاقا این دو مربی سرشناس به‌طور هم‌زمان وارد ایران شدند. اولین رقابت مهم پیش رو برای مرد اول نیمکت تیم ملی فوتبال ایران حضور در مرحله پیش‌مقدماتی جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل بود. رسم و بدعت عجیب ایران تا آن موقع حضور یک در میان تیم ملی کشورمان در رقابت‌های جام جهانی بود، به این ترتیب که ایران به جام‌های جهانی ۱۹۹۸ و ۲۰۰۶ راه یافته بود و از صعود به جام‌های جهانی ۲۰۰۲ و ۲۰۱۰ بازمانده بود. پس با این رسم و ترتیب همگان توقع صعود به برزیل را داشتند و همین عامل توقعات از کیروش و تیمش را بالاتر برده بود. برنامه آماده‌سازی تیم ملی از آخرین روزهای بهار و به فاصله‌ای نه‌چندان زیاد از پایان لیگ برتر آغاز شد. آماده‌سازی تا آخرین روزهای تیر ماه ادامه داشت، تا این‌که کیروش و تیمش در یک بازی دوستانه مقابل ماداگاسکار به میدان رفتند و مقابل این تیم به پیروزی رسیدند. به این ترتیب استارت رسمی حضور مرد پرتغالی با برد زده شد. بعد از آن بود که تیم ملی ایران در مرحله اول مقدماتی جام جهانی کارش را آغاز کرد. ابتدا عبور از سد مالدیو و ثبت پیروزی پنج بر صفر در مجموع دو بازی رفت و برگشت و بعد از آن رسیدن به مرحله گروهی با عبور از سد تیم‌های بحرین، اندونزی و قطر با ثبت سه پیروزی و سه تساوی. این در حالی است که تیم کیروش با ۱۷ گل زده بهترین خط آتش را در میان آسیایی‌ها در اختیار داشت. بعد از این رقابت‌ها بود که دور نهایی رقابت صعود به جام جهانی برزیل از راه رسید و تیم ملی ایران با کره جنوبی، ازبکستان، قطر و لبنان هم‌گروه شد. مسابقاتی که یک سال به طول انجامید و با شروع در خرداد ۹۱ پایان خوشی در خرداد ۹۲ داشت و ایران طعم چهارمین صعود به بزرگ‌ترین آوردگاه فوتبال را چشید. عملکرد تیم ملی فوتبال ایران با سرمربی‌گری کیروش در مرحله مقدماتی جام جهانی ۲۰۱۴ ثبت پنج پیروزی، یک تساوی و دو باخت بود. ایران کارش را با برد یک بر صفر خارج از خانه مقابل ازبکستان آغاز کرد و با برد یک بر صفر خارج از خانه مقابل کره جنوبی به اتمام رساند. نکته جالب این‌جاست که با توجه به عملکرد تیم ملی فوتبال کشورمان در این مرحله و هم‌چنین نتایج سایر مدعیان گروه شرایط به گونه‌ای شده بود که کیروش و تیمش چاره‌ای جز سه پیروزی در سه دیدار آخر نداشتند. باخت‌های بیرون از خانه مقابل لبنان و خانگی مقابل ازبکستان شرایط را به سخت‌ترین وضع ممکن رسانده بود. اما کیروش می‌خواست ثابت کند مرد عمل است. گام اول پیروزی بیرون از خانه مقابل قطر بود که با یک گل به دست آمد. بعد از آن نوبت به دیدار خانگی مقابل لبنان رسید و انتقام شیرینی از این تیم گرفته شد، تا نوبت به بازی مرگ و زندگی مقابل کره جنوبی برسد. نبردی که قطعا به این زودی از ذهن علاقه‌مندان به فوتبال پاک نخواهد شد و تیم ملی کشورمان توانست با تک گل رضا قوچان‌نژاد جشن چهارمین صعود به جام جهانی را در آخرین روزهای خرداد ۹۲ برپا کند. قطعا علاقه‌مندان به فوتبال مشت‌های گره‌کرده سرمربی پرتغالی تیم ملی فوتبال ایران را بعد از سوت پایان بازی به سوی سرمربی تیم ملی کره جنوبی از یاد نخواهند برد. کیروش به اولین وعده‌اش عمل کرد؛ صعود به جام جهانی ۲۰۱۴.
حالا ایران حدود یک سال فرصت داشت برای حضور در جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل. مسابقاتی که در گروهی تقریبا سخت قرار گرفتیم و با تیم‌های آرژانتین، بوسنی و نیجریه هم‌گروه شدیم. بعد از هشت سال قدم به جام جهانی می‌گذاشتیم و قطعا توقعات از تیم ملی با حضور یک سرمربی صاحب‌نام بیش از قبل بود. با پشت سر گذاشتن مسابقات دوستانه و اردوهای آماده‌سازی، ملی‌پوشان ایران قدم به جام جهانی ۲۰۱۴ گذاشتند. گام اول دیدار مقابل حریف آفریقایی یعنی نیجریه بود.۲۶ خرداد ماه شاگردان کیروش در جام جهانی اولین امتیاز در این رقابت‌ها را دشت کردند و یک تساوی از نبرد با نیجریه‌ای‌ها به دست آوردند. دیدار دوم اما قطعا به‌یاد‌ماندنی‌ترین نبرد ایران در جام جهانی برزیل بود. مسابقه‌ای که هر چند با گل دقیقه پایانی لیونل مسی به نفع آرژانتینی‌ها به پایان رسید، اما حداقل حق ایران در این مسابقه ثبت یک تساوی و کسب یک امتیاز بود. در دیدار سوم اما شرایط به‌کلی متفاوت شد و تیم ایران که هنوز از شانس صعود برخوردار بود، با حساب سه بر یک مقابل بوسنی شکست خورد و از دور رقابت‌ها کنار رفت تا ایران با دو شکست و یک تساوی و کسب تنها یک امتیاز کارش را به پایان برساند. بسیاری از منتقدان کیروش فارغ از نوع بازی تیم ملی کشورمان در این مسابقات توپخانه انتقاد را به سمت سرمربی پرتغالی نشانه گرفتند و عملکرد او را زیر سوال بردند. این در حالی بود که شایعاتی مبنی بر جدایی کیروش از تیم ملی فوتبال ایران به گوش می‌رسید؛ آن هم در فاصله چند ماه تا جام ملت‌های آسیا…
بدشانسی و ناکامی در استرالیا ۲۰۱۵
با این انتقادات از کیروش و نارضایتی او از وضع مدیریت فوتبال ایران، کیروش هم‌چنان به کارش در تیم ملی ادامه داد و شاگردانش را آماده جام ملت‌های آسیا کرد که در اولین روزهای ۲۰۱۵ به میزبانی استرالیا برگزارشد. تیم ملی فوتبال کشورمان با عبور قاطعانه از مرحله مقدماتی با تیم‌های امارات، بحرین و قطر هم‌گروه شد. کیروش توانست تیمش را در هر سه دیدار به پیروزی برساند و با یک پیروزی دو بر صفر مقابل بحرین و دو پیروزی یک بر صفر مقابل امارات و قطر به‌عنوان صدرنشین راهی مرحله بعد کند. این در حالی است که منتقدان با وجود کسب سه پیروزی به نحوه عملکرد کیروش و تیمش انتقاد داشتند و تنها برنامه تیم برای رسیدن به گل را کار روی ضربات ایستگاهی می‌دانستند. با این شرایط ایران گام به مرحله یک‌چهارم نهایی گذاشت و خود را آماده نبرد با عراق کرد. مرحله‌ای که در دور قبل یعنی ۲۰۱۱ هم در آن ناکام بود و مغلوب کره جنوبی شده بود. تیم ملی در حالی قدم به میدان نبرد مقابل عراق گذاشت که بسیاری از علاقه‌مندان منتظر راه‌یابی به نیمه‌نهایی بودند. اما اخراج مهرداد پولادی در همان نیمه اول کار را سخت کرد. ملی‌پوشان فوتبال ایران با وجود ۱۰ نفره شدن تیم توانستند پا به پای حریف پیش بروند و بازی را به وقت اضافه بکشند. دیدار دو تیم در وقت اضافه و عادی به تساوی ۳-۳ انجامید تا ضربات مرگ‌بار پنالتی برنده را مشخص کند. با هدر دادن دو پنالتی توسط وحید امیری و احسان حاج‌صفی، این عراقی‌ها بودند که راهی نیمه‌نهایی شدند. بازماندن ایران از صعود به مرحله نیمه‌نهایی قطعا چیزی جز ناکامی در کارنامه کیروش محسوب نمی‌شد، هرچند بدشانسی هم در این اتفاق دخیل بود تا سرمربی پرتغالی تیم ملی در دومین تورنمنت مهمش در ردای مربی‌گری ایران نتواند منتقدان را راضی کند. بعد از این رقابت‌ها بود که یک بار دیگر بحث استعفای سرمربی پرتغالی از تیم ملی فوتبال ایران مطرح شد، اما سرانجام با تغییر و تحولات در رأس مدیریت فوتبال ایران کیروش راضی به ادامه حضور در تیم ملی فوتبال ایران تا پایان جام جهانی ۲۰۱۸ شد. اما لازمه این کار شکست یک طلسم بود؛ آیا کیروش می‌توانست برای اولین بار ایران را در دو دوره پیاپی راهی جام جهانی کند؟
طلسم‌شکنی شیرین و یک عالمه رکورد
ملی‌پوشان فوتبال ایران با پشت سر گذاشتن مرحله اول مقدماتی که به‌طور مشترک در قاره کهن برای جام جهانی و جام ملت‌ها برگزار می‌شد، به مرحله نهایی راه یافتند. با پایان دور اول قرعه‌کشی انجام شد و تیم ملی فوتبال کشورمان به همراه تیم‌های کره جنوبی، چین، سوریه، ازبکستان و قطر در یک گروه قرار گرفت. هرچند گروه ما نسبت به گروه دیگر آسیا کمی آسان‌تر به نظر می‌رسید، اما به‌هرحال رسیدن به جام جهانی روسیه به همین راحتی‌ها هم نبود. کیروش با تیمش عملکرد فوق‌العاده‌ای را حداقل از نظر نتیجه به دست آورد و درحالی‌که هنوز دو دیدار تا پایان مرحله مقدماتی باقی مانده است، صعودش را قطعی کرد. ایران کارش را با پیروزی دو بر صفر مقابل قطر آغاز کرد و پس از آن، این نتایج را به دست آورد: تساوی بدون گل مقابل چین، برد بیرون از خانه یک بر صفر برابر ازبکستان، برد خانگی یک بر صفر برابر کره جنوبی، تساوی صفر بر صفر مقابل سوریه، برد یک بر صفر بیرون از خانه مقابل قطر و پیروزی یک بر صفر خانگی مقابل چین. به این ترتیب، شرایط جدول به گونه‌ای پیش رفت که تیم ملی فوتبال کشورمان به رهبری کیروش فقط به پیروزی مقابل ازبکستان نیاز داشت تا سریع‌ترین صعود تاریخش به جام جهانی را جشن بگیرد. اتفاقی که همین چند روز پیش رخ داد و کیروش توانست با کمک شاگردانش با پیروزی دو بر صفر در ۲۲ خرداد ۹۶ جشن صعود به جام جهانی روسیه ۲۰۱۸ را برپا کند و تیم ملی فوتبال ایران هم برای اولین بار طعم دو دوره صعود پیاپی به جام جهانی را بچشد و رکوردی جالب را ثبت کند. نکته جالب این‌جاست که تیم ملی فوتبال ایران هنوز در هیچ‌یک از مسابقات مرحله مقدماتی جام جهانی گلی دریافت نکرده و رکوردی منحصربه‌فرد در کلین شیت جهان به ثبت رسانده است. نکته جالب دیگر این‌که تیم ملی فوتبال ایران به رهبری کارلوس کیروش مدت‌هاست در بازی‌های رسمی مقابل تیم‌های آسیایی طعم شکست را نچشیده است. کیروش با تیم ملی فوتبال ایران بیشترین برد را در بین تمامی سرمربیان تاریخ فوتبال ایران و کمترین شکست را به ثبت رسانده است. این در حالی است که دوران حضور کیروش در تیم ملی فوتبال ایران با بیش از شش سال حضور بیشترین دوران حضور یک سرمربی در ایران است. این در حالی است که بهترین تفاضل گل تاریخ فوتبال ایران هم در مدت سرمربی‌گری این مرد پرتغالی به دست آمده و به نظر می‌رسد بسیاری دیگر از رکوردهای فوتبال ایران در رده ملی هم با حضور کیروش جابه‌جا شود. باید منتظر ماند و دید آیا شرایط بعد از جام جهانی به گونه‌ای پیش خواهد رفت تا کیروش دومین حضور در جام ملت‌های آسیا را هم تجربه کند یا خیر؟ آیا رکوردشکنی عالیجناب رکورد هم‌چنان ادامه خواهد داشت؟
شماره ۷۱۱
