مریم عربی

چند روز پیش، یکی از این سلبریتی‌های اینستاگرامی که زبان انتقادآمیز تند و تیزی دارد و البته بد هم نمی‌نویسد، دست گذاشته بود روی یکی از معضلات روز شبکه‌های اجتماعی؛ عشق بی‌حد و حصر به زندگی لاکچری در دنیای مجازی؛ معضلی که شاید بعد از فحاشی مقام دوم را در غیرقابل تحمل کردن فضای مجازی برای بعضی‌ها دارد. از نظر این دوست اینستاگرامی ما معنای لاکچری لایف در گذشته این بود که زنان از مچ تا ساعد النگوی طلا به دست کنند و در فیلم‌های ایرانی درحالی‌که روی تخت‌خواب صبحانه می‌خورند، با تلفن بی‌سیم حرف بزنند. اگر زمانی موز و آناناس خوردن یک حرکت لاکچری محسوب می‌شد، حالا پوشیدن لباس‌های پاره و لم دادن کنار ساحل درحالی‌که یک اسموتی یا آب‌میوه عجیب و غریب را با نی‌های پت و پهن نوش جان می‌کنی، می‌تواند شروع خوبی باشد برای ورود شما به دنیای لاکچری در فضای مجازی.

اکثر کسانی که در دنیای مجازی تظاهر به داشتن سبک زندگی لاکچری می‌کنند، هیچ ایده‌ای از تعاریف واقعی زندگی لوکس ندارند، یا اگر دارند، ترجیح می‌دهند به روی خودشان نیاورند و خودشان را متعلق به طبقه‌ای خاص بدانند که به خیالشان بلد است چطور از زندگی لذت ببرد. در دنیای مجازی انگار نیاز نیست اتومبیل گران‌قیمت سوار شویم یا در ویلاهای آن‌چنانی عکس بگیریم تا به میان قشر مرفهان بی‌درد پا بگذاریم؛ همین که درآمد بخور و نمیر ماهانه‌مان را صرف مهمانی‌های خوش‌آب‌ورنگ و پوشیدن لباس‌های مارک‌دار کنیم، صاحب یک لایف استایل لاکچری محسوب می‌شویم.

این روزها میل ورود به دنیای لاکچری بین جوان‌ترها حسابی خریدار دارد. نه اشتیاقی به کار کردن دارند و نه ادامه تحصیل. دغدغه‌شان سفر رفتن است و به قول خودشان «اینستا میت»هایی که در مرکز خریدها و رستوران‌های لوکس می‌گذارند تا با آدم‌های بی‌دغدغه‌ای مثل خودشان آشنا شوند و وقت بگذرانند. آن دسته‌ای که دنبال شوآف هستند و تظاهر به پول‌داری می‌کنند به کنار، اما این جمعیت گسترده بچه پول‌دارهای اینستاگرامی از کجا آمده‌اند و از جان دنیای مجازی چه می‌خواهند؟ سبک زندگی جوان‌ها و نوجوان‌های امروزی چرا آن‌قدر به سلبریتی‌های کم‌سن‌وسال و کم‌استعداد هالیوودی شبیه شده است؟ زمانی اکثر دنیا به پاریس هیلتون به‌عنوان نماد مصرف‌گرایی و پول‌داری کم‌عمق و بی‌استعداد می‌خندید، اما حالا چرا همه دوست دارند مثل پاریس هیلتون به نظر برسند؟ این‌ها پرسش‌هایی است که تلاش کرده‌ایم در پرونده پیش رو برایشان پاسخ‌هایی منطقی پیدا کنیم.

هشتگ‌های لاکچری، لاکچری لایف، لاکچری لایف استایل، لاکچری دیزاین و… را که در اینستاگرام سرچ کنیم، به انبوهی از تصاویر خوش‌رنگ‌ولعاب می‌رسیم که قرار است پنجره‌ای را رو به دنیای ثروت و تجمل به رویمان باز کند. قاب مربع – مستطیل شکل اینستاگرام با آن فیلترهای کارراه‌انداز و فریبنده‌اش دریچه‌ای می‌شود به سوی دنیای ناآشنایی که همه چیز در آن شاد و شیک و پاکیزه به نظر می‌رسد. هرچقدر تصویر روزمرگی‌هایمان شیک‌تر و به اصطلاح لاکچری‌تر باشد، فالوئرهای بیشتری پیدا می‌کنیم و لایک‌های بیشتری می‌گیریم. عشق به پول‌داری و زندگی لوکس این روزها در شبکه‌های اجتماعی و به‌ویژه اینستاگرام ابعاد تازه‌تری پیدا کرده و می‌رود تا به سبک زندگی اینستاگرام‌بازها رنگ و بوی تازه‌ای بدهد.

عشق به ثروت و شهرت همیشه در زندگی بخش عمده‌ای از مردم دنیا جایگاه ویژه‌ای داشته است. گواه این عشق و علاقه را در آمار نسبتا بالای فروش نشریاتی با تم زندگی لوکس در کشورهای توسعه‌نیافته آفریقایی و آسیایی می‌توان مشاهده کرد. آدم‌هایی که به‌سختی تکه نانی را برای خوردن پیدا می‌کنند، با لذت مجله‌های خوش‌رنگ‌ولعاب را ورق می‌زنند و از تماشای تصویر خانه‌های مدرن، اتومبیل‌های گران‌قیمت و هتل‌های لوکس در مجلات لذت می‌برند. اصلا بازار هدف تعداد زیادی از سایت‌ها و نشریات لوکس، مناطق فقیرنشین و کشورهای توسعه‌نیافته است. طبقه متوسط اغلب جوامع هم دائما به دنبال راه‌هایی است که درآمد ناچیز خود را به لوکس‌ترین شکل ممکن هزینه کند و تا حد امکان ثروتمند و شیک و باسلیقه به نظر برسد. این تمایل اما حالا در دنیای مجازی اهمیتی دوچندان پیدا کرده و به یکی از اندک شرط‌های لازم و حتی کافی برای محبوب شدن پیج‌های کاربران تبدیل شده است.

پول خرج می‌کنم، پس هستم

«من جذاب و پول‌دارم، در رستوران‌ها و کافه‌های گران‌قیمت پول خرج می‌کنم، کلکسیون ساعت و عطر و عینک و لباس‌های گران‌قیمت دارم، به سفرهای لوکس می‌روم و اتومبیل‌های گران‌قیمت و زیبا سوار می‌شوم.» تمام فعالیت جمعیت گسترده‌ای از جوان‌ها در شبکه‌های اجتماعی با هدف اثبات این چند جمله انجام می‌شود. جوانان عضو طبقه متوسط یا حتی ضعیف تلاش می‌کنند با تقلید از سبک زندگی پول‌دارها، یک شخصیت مجازی «کول» و جذاب را از خود ترسیم کنند. دوست دارند به فالوئرهایشان بقبولانند که به اصطلاح بچه پول‌دارند و لازم نیست برای امرار معاش کار کنند؛ کینگ‌ها و کویین‌هایی هستند که بزرگ‌ترین دغدغه‌شان تطبیق آرایش موی سر و لباسشان با جدیدترین مد روز است و با سبک زندگی خاصشان روی سلیقه عموم تاثیر می‌گذارند.

موسسه نت‌بیس چند ماه پیش پژوهشی را روی ۶.۵ میلیون پست منتشرشده توسط جوانان در شبکه‌های اجتماعی در فاصله ماه‌های آوریل ۲۰۱۵ تا مارس ۲۰۱۶ انجام داد؛ جوانانی از ۵۰ کشور مختلف که اکثرا اروپایی بودند و طبعا میل کمتری به پول دور ریختن به سبک آمریکایی‌ها داشتند. نتیجه پژوهش نشان داد که درصد بالایی از پست‌های منتشرشده توسط جوانان به نمایش لوازم تکنولوژیک گران‌قیمت و جدید، اتومبیل‌های لوکس و لباس‌ها و سایر لوازم گران‌قیمت از برندهای معتبر اختصاص پیدا کرده است. آن‌ها برای توصیف لوازم لوکس محبوبشان از واژه‌هایی مثل «دوست‌داشتنی»، «جذاب»، «عالی» و «بی‌نظیر» استفاده کرده‌اند. طبق این پژوهش، پیج‌های مربوط به لباس‌ها، آرایشگاه‌ها، دکوراسیون منزل و لوازم لوکس با قیمت‌های گزاف، در شبکه‌های اجتماعی طرفداران بی‌شماری دارد. تعداد قابل توجهی از جوانان اروپایی حاضرند معادل درآمد متوسط یک کارمند اروپایی را صرف خرید لباس گران‌قیمتی کنند که در یک پیج پرطرفدار به نمایش درآمده و لایک‌های فراوانی دارد؛ نه فقط برای آن‌که این لباس خاص را در یک مهمانی واقعی بر تن کنند، بلکه بیشتر برای آن‌که با آن عکس بگیرند و عکس آن را با هشتگ لاکچری یا با ذکر نام طراح یا برند معتبرش در صفحه اجتماعی‌شان منتشر کنند.

کار کار برندهاست

یکی از اصلی‌ترین دلایل رشد گرایش کاربران شبکه‌های اجتماعی به زندگی لوکس، هجمه رسانه‌ای و تبلیغات خوش‌آب‌ورنگی است که برندهای لوکس برای افزایش فروش خود در شبکه‌های اجتماعی به راه می‌اندازند. اخیرا در علم بازاریابی و مارکتینگ اصطلاحی به نام «لایف استایل مارکتینگ» یا بازاریابی سبک زندگی در شبکه‌های اجتماعی باب شده که با هدف ترویج لوکس‌گرایی توسط برندهای بزرگ و گران‌قیمت دنیا انجام می‌شود. از نظر بزرگان بازاریابی و فروش، در دنیای امروز دیگر تبلیغات مستقیم نتیجه نمی‌دهد و برندها با تولید محتواهای جذاب، به‌صورت غیرمستقیم و زیرپوستی باید مصرف‌کنندگان را به سمت خود بکشند. درنتیجه کارشناسان این برندها در شبکه‌های اجتماعی موج‌ها و گفت‌وگوهای ارگانیکی را به راه می‌اندازند که درنهایت لوگو یا محصول یک برند گران‌قیمت را در ذهن مشتری و در ناخودآگاهش حک می‌کند. موفق‌ترین برندها در این زمینه برندهای لویی ویتون، شانل و گوچی و مجموعه هتل‌های مشهور فور سیزنز هستند. سرمایه‌گذاری این برندها در شبکه‌های اجتماعی به میل طبیعی آدم‌ها به تجمل‌گرایی دامن زده و چنان موجی را در دنیای مجازی ایجاد کرده که همه دنیا را دربر گرفته است. نتیجه این رویکرد، شکل‌گیری طبقه متوسطی است که حاضر است نان شبش را نخورد و هزینه آن را صرف پرداخت اقساط مبلمان گران‌قیمتش کند.

چشم‌بادامی‌ها، رکورددار تجمل‌گرایی

یکی از کشورهایی که در زمینه گرایش به زندگی لوکس رکوردهای عجیب و غریبی را ثبت کرده، چین است. طبق گزارش نشریه اکونومیست، حدود نیمی از پولی که در دنیا صرف خریدهای لوکس می‌شود، از جیب چینی‌ها هزینه شده است. نکته جالب‌تر این است که هرچند حدود دوسوم محصولات لوکس در چین تولید می‌شود، اغلب چینی‌ها ترجیح می‌‌دهند خریدهای لوکس خود را در خارج از کشور و در آمریکا و کشورهای اروپایی انجام دهند. آن‌ها از تجربه خرید لوکس در خارج از کشور لذت می‌برند، چون این تجربه، فرایند خرید را برایشان دل‌چسب‌تر می‌کند و داستان‌های بیشتری را برای روایت کردن در شبکه‌های اجتماعی در اختیارشان قرار می‌دهد. گزارش‌های منتشرشده نشان می‌دهد که واژه‌های «دیور» و «رولکس» جزو بیشترین سرچ‌های چینی‌ها در گوگل هستند. نسل جدید طبقه متوسط چینی عاشق خرید کالاهای لوکس است و روز به روز بیشتر از قبل برای این عشق و علاقه جدید، هزینه می‌کند؛ حتی اگر این علاقه به قیمت بر باد رفتن امنیت مالی آینده‌اش تمام شود.

میل مبهم تجمل‌گرایی

به باور تعدادی از جامعه‌شناسان، یکی از دلایل گرایش روزافزون کاربران دنیای مجازی به زندگی لوکس شاید این باشد که آدم‌ها زیر چتر لوکس بودن با هم احساس هم‌بستگی می‌کنند. این که همه پوشاک زیبا و باکیفیت تولید یک برند گران‌قیمت را بر تن کنند، اتومبیل‌های زیبای تولید یک خودروساز بزرگ را سوار شوند، با ساعت‌ها و جواهرات یکسان خودنمایی کنند، همه و همه حسی از عضویت در جمعی شایسته و همه‌چیز‌تمام را به آن‌ها می‌دهد و اقشار ضعیف و متوسط را برای ساعتی هم که شده، در تجربه زندگی کم‌عیب و نقص قشر مرفه جامعه شریک می‌کند.

لوکس بودن حسی از فراوانی و برکت را به اطرافیان القا می‌کند که برای اغلب مردم خوشایند است. لوکس به نظر رسیدن و در حداقلی‌ترین شکلش، تمجید تجمل، در دنیای امروزی حسی شبیه به احترام را در دیگران برمی‌انگیزد. همان‌طور که اکثر مردم دنیا ته دلشان آدم‌های ثروتمند را تحسین می‌کنند، حاضر می‌شوند لایک‌های خود را هم نثار تصاویر و پست‌هایی کنند که به ثبت لحظه‌ای از زندگی تجمل‌گرایانه پرداخته است. حتی مهم نیست اگر این لحظه غیرواقعی و متظاهرانه باشد، آن‌چه اهمیت دارد، تلاشی است که برای هم‌رنگ شدن با جماعت شیک و مرفه انجام گرفته است؛ جماعتی که هرچند بی‌دغدغه و بی‌درد به نظر می‌رسند و هر فصلی برایشان فصل تعطیلات است، اما با قدرت هرچه تمام‌تر جهان‌بینی داشته و نداشته‌شان را از دریچه تنگ عکس‌های اینستاگرامی به مخاطبان منتقل می‌کنند و لایک می‌گیرند.

پرونده جهان،شماره ۶۷۵

کتابفروشی الکترونیک طاقچه