پرونده‌ای برای ماجرای ستاره در فوتبال ایران

چیا فوادی

لیگ برتر هنوز به پایان راه نرسیده، پرسپولیس قهرمان لیگ برتر شد و در بازی مقابل پدیده جام قهرمانی را بالای سر برد. آن‌ها سه هفته زودتر قهرمان شدند و جام را در هفته ۲۸ لیگ برتر به ویترین افتخاراتشان بردند. درواقع پرسپولیس برای سومین بار در تاریخ لیگ برتر، قهرمان این دوره از رقابت‌ها شد. آن‌ها قبل از این قهرمانی ۹ قهرمانی دیگر در ادوار لیگ‌های کشوری داشته‌اند. سه قهرمانی لیگ برتر، چهار قهرمانی لیگ آزادگان، دو قهرمانی جام تخت جمشید و یک قهرمانی جام منطقه‌ای، ۱۰ قهرمانی پرسپولیس در ادوار رقابت‌های کشوری است. پرسپولیس البته پنج بار هم قهرمان جام حذفی باشگاه‌های کشور شده است. این در حالی است که استقلال رقیب سنتی و دیرینه قرمزها در ادوار لیگ، هشت قهرمانی دارد. سه قهرمانی لیگ برتر، دو قهرمانی لیگ آزادگان، یک قهرمانی لیگ کشوری قدس و یک بار قهرمانی در جام تخت جمشید و یک بار قهرمانی در رقابت‌های جام منطقه‌ای کشور، تعداد قهرمانی‌های استقلال است. البته استقلال شش بار قهرمان جام حذفی باشگاه‌های کشور و سه بار نایب قهرمان این رقابت‌ها شده است. استقلال در رقابت‌های ادوار لیگ هشت بار هم نایب قهرمان شده و اتفاقا چند نایب قهرمانی در این رقابت‌ها برای استقلال در حالی به‌دست آمده که در هفته پایانی، استقلالی‌ها قهرمانی را از دست داده‌اند. این در حالی است که پرسپولیس ۹ نایب قهرمانی در ادوار لیگ دارد و دو بار هم نایب قهرمان جام حذفی باشگاه‌های کشور شده است. حالا که لیگ برتر و جام حذفی دارند به پایان خود می‌رسد، بازی با اعداد هم برای طرفداران و اهالی رسانه شروع می‌شود. در جدول لیگ برتر امسال تیم‌های پرطرفدار کشور هم در رتبه‌های اول تا سوم جدول را در اختیار دارند، پرسپولیس، استقلال، تراکتورسازی تیم‌های بالای جدول هستند و این استقلال و تراکتورسازی هستند که برای رسیدن به رده دومی می‌جنگند. جنگ رسیدن به رتبه دوم بین استقلال و تراکتورسازی می‌تواند لیگی را که قهرمانش مشخص شده، کمی داغ کند. هر چند تب و تابش از تب و تاب کورس قهرمانی کمتر است، اما رسیدن به سهمیه آسیایی باعث شده تا جنگ این دو تیم دیدنی‌تر هم باشد. استقلال تا پایان لیگ با تراکتورسازی در تبریز، با پدیده در مشهد و در بازی پایانی با سپاهان در تهران بازی دارد. تراکتورسازی اما پس از بازی استقلال در تبریز، باید در اصفهان و در یک بازی سخت با سپاهان بازی کند. اما بازی هفته آخرش مقابل نفت تهران می‌تواند شبه فینال جام حذفی باشگاه‌های کشور باشد، چراکه این دو تیم ۲۱ اردیبهشت در خرمشهر باید فینال جام حذفی را برگزار کنند. درهرحال باید به طرفداران پرسپولیس و البته باشگاه پرسپولیس به‌خاطر قهرمانی در لیگ برتر تبریک گفت. آن‌ها فصل گذشته هم می‌توانستند قهرمان لیگ برتر باشند، اما استقلال خوزستان پدیده رقابت‌های سال گذشته جام قهرمانی را به اهواز برد. اگر درباره ستاره روی لوگوی باشگاه پرسپولیس هم می‌خواهید بدانید، داستان از این قرار است که باشگاه پرسپولیس قصد دارد پس از رسیدن به ۱۰ قهرمانی در ادوار لیگ کشور، یک ستاره به لوگویش اضافه کند و آن را همان‌طور که می‌بینید، بالای لوگویش بگذارد و به نظر هم نمی‌رسد فدراسیون فوتبال و سازمان لیگ هم با این ماجرا مخالفتی داشته باشند. به همین دلیل تصمیم گرفتیم در این شماره از چلچراغ پرونده‌ای برای ماجرای این ستاره‌ها منتشر کنیم. این‌که در کشورهای دیگر چطور است و اصولا تیم‌ها چرا روی پیراهن‌هایشان ستاره می‌زنند. استقلال به بهانه دو قهرمانی در جام باشگاه‌های آسیا، دو ستاره روی لوگویش حک کرده است و حالا پرسپولیسی‌ها هم می‌خواهند روی لوگویشان یک ستاره حک کنند.

ستاره لیگی یا ستاره آسیایی؟ مسئله این است

سیدمحمد قاضی‌زاده
در طول تاریخ رقابت‌های ورزشی، تیم‌ها برای پیروز شدن با یکدیگر رقابت می‌کنند. بعضی از قهرمانی‌ها و پیروزی‌ها به‌جز این‌که باید در یادها بماند و با گذشت زمان فراموش نشوند، باید جلوی چشم هم باشند تا هم خودی‌ها لذت ببرند و هم رقبا غبطه بخورند. بحث گذاشتن ستاره روی پیراهن مصداق همین به رخ کشیدن افتخارات است. از اواسط دهه ۸۰ تا همین روزهای اخیر بزرگ‌ترین افتخار تیم آبی‌پوش تهرانی دو ستاره طلای درج‌شده روی پیراهنشان است. دو ستاره‌ای که یادآور دو قهرمانی استقلال در دهه‌های گذشته در جام باشگاه‌های آسیاست. هواداران استقلال بیش از هر چیز با این دو ستاره به رقیب قرمزپوش خود فخر فروختند. این داستان تا آخرین روزهای لیگ پانزدهم ادامه داشت؛ جایی که پرسپولیس رقابت تنگاتنگی با استقلال خوزستان و تهران بر سر قهرمانی داشت. پرسپولیس در روز آخر از پیراهن خود برای جشن قهرمانی رونمایی کرد که این پیراهن منقش به یک ستاره طلایی به نشانه دهمین قهرمانی پرسپولیس در لیگ بود. پرسپولیس که پیش از این در سال‌های ۱۳۵۰، ۱۳۵۲، ۱۳۵۴، ۱۳۷۴، ۱۳۷۵، ۱۳۷۷، ۱۳۷۸،۱۳۸۰ ۱۳۸۶ ۹ بار موفق به فتح لیگ شده بود، در اختتامیه لیگ قافیه را به استقلال خوزستان باخت تا پروژه ستاره طلایی پرسپولیس حداقل یک سال دیگر به تعویق بیفتد و اکنون پس از یک سال و با قهرمانی پرسپولیس از همین حالا طرح‌های هواداری این باشگاه با ستاره آغاز شده است. با این اوصاف از فصل بعد دو تیم ستاره‌دار در لیگ حضور خواهند داشت یک تیم به‌خاطر قهرمانی در آسیا و دیگری به خاطر قهرمانی در مسابقات داخلی. حال سوال این‌جاست کدام سبک ستاره زدن منطقی است و در دنیا سابقه بیشتری دارد. به همین دلیل مروری داریم به سابقه درج ستاره روی پیراهن تیم‌ها و لیگ‌هایی که از ستاره استفاده می‌کنند.

اولین تیم ستاره‌دار دنیا
اولین باشگاهی که در دنیا اقدام به درج ستاره روی پیراهن کرد، یوونتوس ایتالیا بود. این تیم در سال ۱۹۵۸ اولین باشگاهی بود که موفق به کسب دهمین عنوان قهرمانی کالچو شد و پس از آن به نشانه این ۱۰ قهرمانی یک ستاره روی پیراهن خود درج کرد. بعد از این اتفاقات فدراسیون فوتبال ایتالیا این قضیه را قانونمند کرد و مقرر شد که به ازای هر ۱۰ قهرمانی یک ستاره تعلق بگیرد.

داستان ستاره در ایران
درج ستاره در ایران از سال ۱۳۸۵ یعنی چیزی پس از ۱۵ سال از آخرین قهرمانی استقلال در آسیا کلید خورد و استقلال لوگوی باشگاه خود را با دو ستاره به نشانه دو قهرمانی در آسیا در سال‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۹۰ در سازمان ثبت شرکت‌ها، ثبت کرد. پس از آن پاس تهران، آخرین تیم ایرانی که موفق به قهرمانی آسیا شده بود، یک ستاره به لوگوی باشگاه اضافه کرد. این تیم بعدها به همدان رفت تا نامش به پاس همدان تغییر پیدا کند.
درهرحال برای شفاف‌تر شدن مسئله درخصوص ستاره لیگ یا ستاره آسیایی، تیم‌هایی که در پیراهن خود از ستاره استفاده کردند، به‌صورت طبقه‌بندی‌شده مورد مقایسه قرار گرفتند. درخصوص تیم‌های ملی تکلیف کاملا مشخص است. بعد از قهرمانی برزیل در جام جهانی ۱۹۷۰ که سومین قهرمانی این تیم در این مسابقات محسوب می‌شد، فیفا تصویب کرد که به ازای هر قهرمانی در جام جهانی یک ستاره درج شود. به جز این تیم‌های ملی آفریقایی هم به تعداد دفعات قهرمانی در جام ملت‌های آسیا مجاز به استفاده از ستاره هستند. مثلا تیم فوتبال مصر با هفت قهرمانی، هفت ستاره روی پیراهن خود ثبت کرده است.

تیم‌هایی که به‌خاطر قهرمانی در
رقابت‌های قاره‌ای ستاره زدند
قاره آسیا
هیچ قانونی از سوی AFC مبنی بر درج ستاره به‌خاطر قهرمانی در آسیا وجود ندارد و این امر به اختیار باشگاه‌ها صورت گرفته است. تیم‌های وسترن سیدنی استرالیا، گامبا اوزاکا ژاپن، العین امارات تیم‌هایی هستند که پس از قهرمانی در لیگ قهرمانان آسیا ستاره‌دار شدند، به‌جز این‌ها نیروی هوایی عراق و الکویت کشور کویت به‌خاطر قهرمانی AFC CUP به پیراهن خود ستاره زدند و درنهایت استقلال تهران و پاس همدان (پاس تهران سابق) تنها تیم‌هایی هستند که به‌خاطر قهرمانی در جام باشگاه‌های آسیا به لوگوی خود ستاره چسباندند.

قاره آفریقا
شاید قانونی از سوی کنفدراسیون فوتبال آفریقا برای درج ستاره روی پیراهن برای قهرمان باشگاه‌های قاره وجود نداشته باشد، ولی برخلاف آسیا که زدن ستاره روی پیراهن قاره چندان مرسوم نیست، در آفریقا کاملا متداول است و ۱۵ تیم که موفق به قهرمانی در لیگ قهرمانان و جام برندگان جام آفریقا شده‌اند، به ازای هر قهرمانی یک ستاره به پیراهن خود الصاق کرده‌اند.

کشورهای آمریکای شمالی و کونکاکاف
در آمریکای شمالی، کشورهایی نظیر آمریکا و کانادا، تیمی بابت قهرمانی در مسابقات قاره‌ای ستاره‌دار نشده است. تنها شش تیم از مکزیک، سورینام، تربیناد و توباگو، اییتی و کاراکوا به‌خاطر قهرمانی در این حوزه به پیراهن خود ستاره زده‌اند.

کشورهای آمریکای جنوبی
آمریکای جنوبی ازجمله مناطقی است که زدن ستاره برای قهرمانی قاره کاملا متداول است. مثلا تیم‌های ولزسالزفیلد، استا دییونته، آرژانتین جونیور از آرژانتین، واسگودوگاما، اینترناسیونال و گرمیو برزیل، کولوکولو شیلی به‌خاطر قهرمانی در جام لیبرتادورس ستاره بر پیراهن خود زدند. به جز این تیم‌ها، روی پیراهن تیم‌هایی هم که در این قاره قهرمان جام باشگاه‌های جهان یا جام بین قاره‌ای شده‌اند، ستاره نقش بسته است.

قاره اروپا
خاستگاه درج ستاره روی پیراهن از قاره اروپا بوده و بررسی تیم‌های ستاره‌دار این قاره جذاب‌تر از سایر مناطق است. در قاره اروپا مارسی فرانسه به‌خاطر قهرمانی در جام یوفا، آبردین اسکاتلند به‌خاطر قهرمانی در جام در جام و سوپرجام اروپا و هم‌چنین سلتیک، استون ویلا و ناتینگهام فارست برای قهرمانی در جام باشگاه‌های اروپا به جمع ستاره‌دارهای فوتبال جهان اضافه شدند.

تیم‌هایی که به‌خاطر قهرمانی
در رقابت‌های داخلی ستاره زدند
قاره آسیا
در لیگ فوتبال استرالیا تیم‌هایی که موفق به فتح لیگ حرفه‌ای این کشور شدند، به ازای هر قهرمانی یک ستاره نقره‌ای روی پیراهن خود درج می‌کنند و هفت تیم ستاره‌دار در حال حاضر در فوتبال این کشور وجود دارد. در فوتبال چین نیز به ازای هر قهرمانی لیگ یک ستاره روی پیراهن زده می‌شود. مثلا گوانگژو چین به‌خاطر پنج بار قهرمانی در سوپر لیگ چین پنج ستاره به پیراهن خود الصاق کرده، ولی با وجود قهرمانی در لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۱۳ ستاره‌ای بابت این مسئله روی پیراهن خود نزده است. در لیگ کره جنوبی هم به ازای هر قهرمانی لیگ یک ستاره زده می‌شود. به جز این در لیگ‌های هند، اندونزی و مالزی نه تمامی تیم‌ها، بلکه برخی از تیم‌ها به ازای تعداد قهرمانی در لیگ روی پیراهن خود ستاره زدند.

قاره آفریقا
جذاب‌ترین رقابت‌های باشگاهی در قاره آفریقا در کشور مصر برگزار می‌شود که حساسیت رقابت الاهلی و الزمالک در دنیا زبانزد است. الاهلی تیم سه ستاره و الزمالک تیم یک ستاره این کشور است و به ازای هر ۱۰ قهرمانی لیگ یک ستاره کسب کرده‌اند. کلا وضعیت لیگ اکثر کشورهای شمال آفریقا مشابه مصر است و در لیگ‌های مراکش، تونس و لیبی هم به ازای هر ۱۰ قهرمانی لیگ یک ستاره روی پیراهن زده شده است.

آمریکای شمالی و کونکاکاف
بحث ستاره در حوزه آمریکای شمالی تا حدودی متنوع تر از سایر مناطق است. در لیگ مکزیک که قدیمی‌ترین لیگ این منطقه محسوب می‌شود، هر تیم به ازای هر قهرمانی صاحب یک ستاره شده است. به‌عنوان مثال گواداخالارا با ۱۱ قهرمانی، ۱۱ ستاره روی پیراهن چسبانده است. در لیگ‌های ال‌سالوادور، جمهوری دومنیکن، پاناما و سورینام برخی از تیم‌ها به ازای هر قهرمانی ستاره چسبانده‌اند. در پاناما و ترینیداد و توباگو هم تیم‌هایی با ۱۰ قهرمانی صاحب ستاره شده‌اند. در لیگ حرفه‌ای آمریکا هم به ازای هر قهرمانی موفق به دریافت یک ستاره شده‌اند و تنها لس‌آنجلس گلکسی یک ستاره طلایی بزرگ کسب کرده است. در کانادا هم دو تیم به ازای هر قهرمانی در لیگ داخلی روی پیراهن خود ستاره چسبانده بودند که پس از پیوستن این تیم‌ها به لیگ آمریکا مجبور به حذف ستاره شدند. حکایت ستاره در کاستاریکا متفاوت از بقیه مناطق دنیاست و آخرین تیمی که موفق به قهرمانی پیاپی در لیگ این کشور شده، به تعداد قهرمانی پیاپی مجاز به درج ستاره است.

آمریکای جنوبی
ستاره‌خیزترین منطقه دنیا قطعا آمریکای جنوبی است و تقریبا هر تیمی به ازای قهرمانی در هر مسابقاتی حتی در سری B یا C اقدام به درج ستاره کرده است و دقیقا ۱۰۰ باشگاه در آمریکای جنوبی به بهانه‌های قهرمانی‌های مختلف در رقابت‌های باشگاهی داخلی ستاره‌دار شده‌اند. این آمار در برزیل جالب‌تر است و ۵۳ تیم در فوتبال این کشور صاحب ستاره‌اند و شاید به نوعی در برزیل ستاره نداشتن بیشتر یک ویژگی منحصربه‌فرد محسوب می‌شود تا ستاره داشتن!

قاره اروپا
با توجه به نظم و قانونی که در فوتبال اروپا وجود دارد، ستاره زدن در این قاره نظام‌مندتر است. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، اولین کشوری که ایده درج ستاره روی پیراهن را مطرح کرد، ایتالیا بود و یونتوس دارای سه ستاره و تیم‌های میلان و اینتر هر کدام دارای یک ستاره هستند. در لیگ ترکیه در سال ۲۰۰۰ طرح هر پنج قهرمانی یک ستاره اجرا شد. لیگ ایتالیا تنها لیگ ستاره‌دار اروپا نیست. گالاتاسرای با ۲۰ عنوان قهرمانی در لیگ این کشور دارای چهار ستاره هم هست. در سال ۲۰۰۳ باشگاه رنجرز پس از کسب پنجاهمین عنوان قهرمانی خود در لیگ اسکاتلند، پنج ستاره بالای لوگوی خود و روی پیراهن تیم حک کرد.
در فوتبال آلمان در سال ۲۰۰۴ سیستم رسمی ستاره‌گذاری روی پیراهن توسط سازمان لیگ فوتبال این کشور معرفی شد که تیم‌های قهرمان را از سایر تیم‌ها متمایز می‌کرد. این سیستم به این صورت است که به ترتیب برای ۱، ۲، ۳ و ۴ ستاره، تیم‌ها باید ۳، ۵، ۱۰ و ۲۰ قهرمانی کسب کنند و تنها قهرمانی در بوندس‌لیگا مورد قبول است.
در نروژ هر ۱۰ قهرمانی در لیگ نروژ برابر با یک ستاره است. روزنبورگ تنها تیم این کشور است که تعداد قهرمانی‌هایش از ۱۰ عبور کرده است.از سال ۲۰۰۶، تیم‌های سوئدی که ۱۰ بار یا بیشتر موفق به کسب عنوان قهرمانی در مسابقات لیگ سوئد شده بودند، یک ستاره به ازای هر ۱۰ قهرمانی در کنار آرم خود حک کردند.
از سال ۲۰۰۷ این طرح در هلند اجرا شد. باشگاه پی‌اس‌وی آیندهوون که در این سال بیستمین قهرمانی خود را در لیگ هلند کسب کرده بود، این پیشنهاد را مطرح کرد که با موافقت همراه شد و از فصل ۲۰۰۷–۲۰۰۸ به اجرا درآمد. به این ترتیب هر ۱۰ قهرمانی در لیگ هلند برابر با یک ستاره است.
در لهستان به ازای ۱۰ قهرمانی یا بیشتر در لیگ لهستان، یک ستاره طلایی، به ازای پنج تا ۹ قهرمانی، یک ستاره نقره‌ای و به ازای یک تا چهار قهرمانی، یک ستاره سفید روی پیراهن حک می‌کنند.
در کشورهایی چون جمهوری چک، آلبانی، اتریش، بلژیک، قبرس، فنلاند، مجارستان، رومانی، اسلوونی، صربستان، سوییس و اوکراین مالت به ازای هر ۱۰ قهرمانی در لیگ، یک ستاره روی پیراهن حک می‌کنند. در کشورهایی چون روسیه، بلاروس، ازبکستان، دانمارک، ایسلند و استونی به ازای هر پنج قهرمانی در لیگ، یک ستاره روی پیراهن حک می‌کنند.

ستاره‌های بدون افتخار
درج ستاره روی پیراهن لزوما به معنی کسب افتخار نیست. مثلا باشگاه پنارول اروگوئه ۱۱ ستاره روی پیراهن خود زده است که بیان‌گر این است که ۱۱ ستاره در این تیم بازی می‌کنند. یا تیمی در مالزی که تاکنون سه بار اسمش را تغییر داده، به این خاطر سه ستاره روی پیراهن خود زده است. در لوگو باشگاه منچسترسیتی تا سال ۲۰۱۶ سه ستاره وجود داشت که دلالت بر افتخار خاصی نداشت، یا حتی تیمی مثل پاناتینایکوس برای مدتی به‌خاطر یک بار حضور در فینال جام باشگاه‌های اروپا یک ستاره طلایی و برای دو بار حضور در مرحله نیمه‌نهایی این جام دو ستاره سفید به پیراهن خود زدند و از آن‌جایی که این ستاره‌ها بدون کسب افتخار بود، مورد تمسخر رقبا قرار می‌گرفت. پس از سانحه هوایی برای تیم چاپکوئنزه به یاد قربانیان این حادثه یک ستاره روی پیراهن این تیم درج شده است.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
هرچند که تعداد تیم‌ها و لیگ‌هایی که به‌خاطر افتخارات داخلی ستاره زدند، به مراتب بیشتر از تیم‌هایی است که به‌خاطر افتخارات قاره‌ای ستاره زدند، ولی درج ستاره برای افتخارات قاره‌ای نیز کاملا متداول است. ستاره زدن بیشتر از هر چیز در دنیا یک امر سلیقه‌ای است تا تابع یک قانون مشخص باشد و همین امر موجب شده که در سایت رسمی فیفا، لوگوی تیم‌ها از یونتوس و میلان و بایرن مونیخ گرفته تا استقلال بدون ستاره درج شود.

شماره ۷۰۳