نماینده جدید از شورا و روزگار جوانان اصلاح‌طلب می‌گوید
یکی از اصلی‌ترین وجوه کار تشکیلاتی موضوع ورود به شورا و فهرست‌بندی بود، که در این دوره بیش از همیشه تبدیل به دغدغه بخش قابل توجهی از مردم شد. خیلی‌ها نمود این دغدغه را در شبکه‌های اجتماعی با شدت بسیاری دیدند. حالا نشستیم پای صحبت‌های الهام فخاری، جوان تحصیل‌کرده‌ای که همراه فهرست شورای سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان وارد شورای شهر تهران شده، ارتباط بسیار خوبی با رسانه‌ها دارد و خوش‌اخلاق است. فخاری درباره شایعات پیرامونی شورای ۹۶ گفت و نگاهش به وضعیت این روزهای اصلاح‌طلبی و جوانانش.
حدود دو ماه یکی از دغدغه‌های بزرگ بخشی از مردم فهرست شورای شهر تهران شده بود. آیا به‌نظر شما موضوع اساسا به این اندازه مهم بود که چنین انرژی بزرگی از جریانات اجتماعی را به خود اختصاص دهد؟
انتخابات شوراها و انتخابات ریاست جمهوری کانون توجه سیاسی اجتماعی مردم ایران و هم‌چنین مردم برخی دیگر کشورها بود. ازجمله دلیل‌های این توجه ویژه، ارزش و اثرگذاری رأی مردم است. مردم بیش از همیشه از توان و اثر حضور خود آگاه شده‌اند. آگاهی گام ارزنده‌ای برای بهبود است، و مردم از نقش‌آفرینی خود و اثرگذاری بر سیاست‌گذاری و اجرا آگاه‌تر شده‌اند. این آگاهی برآمده از گسترش نسبتا آزاد و برابر فضای مجازی، گسترش شبکه‌های ارتباطی اجتماعی و بهبودهای انگیزشی است. آگاهی بیشتر به انگیزش قوی‌تر انجامیده و رفتار اثربخش در چهارچوب قانون را رقم زده است. همراهی و اعتباربخشی سرمایه‌های نمادین و چهره‌های ملی هم به این روند ارزش بیشتری بخشید. از سوی دیگر شورای شهر نزدیک‌ترین انتخاب مردم به زندگی روزمره و جاری‌شان به شمار می‌رود. مردم از زندگی روزمره‌شان در شهر خرسند نیستند و در جامعه ایرانی ناخرسندی افراد را نسبت به وضعیت حساس و فعال می‌کند. مردم خواست‌ها و نیازهای خود را در آینه چگونگی تنظیم فهرست و افراد این فهرست جست‌وجو می‌کردند.
در شورای سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان، دوستان چه جایگاهی برای نقد و نظر مردم و دغدغه‌‌مندان قائل‌اند؟
شورای عالی سیاست‌گذاری انتخاباتی اصلاح‌طلبان کشور، برآمده از توافق چند مجموعه سیاسی کلان اصلاح‌طلب بود و با هدف هم‌افزایی و دست‌یابی به بهترین نتیجه (به‌ویژه کسب بیشترین کرسی‌ها در رقابت‌های انتخاباتی) پدید آمد. ترکیبی از نمایندگان احزاب کشوری اصلاح‌طلب عضو شورای هماهنگی جبهه اصلاحات، احزاب بزرگ و فراگیر اصلاح‌طلب جدید، و چهره‌های سیاسی ملی این شورا را شکل دادند. خود این شورا، یک دستاورد و نهادسازی ارزنده است. در فرایندهای شورای عالی بهره‌گیری از گروه‌های تخصصی و مجامع حرفه‌ای به‌ویژه در کارگروه تدوین راهبردها و سیاست‌ها، توجه به سازمان‌دهی و هم‌افزایی توان نیروهای استانی و سیاست‌گذاری کلان و هماهنگ در کارگروه هماهنگی استان‌ها، تعامل و رایزنی با نهادهای حاکمیتی و گروه‌های سیاسی و نهادهای اجتماعی دینی و بافت اجتماعی در کارگروه تعامل و رایزنی و ارزش‌یابی و آینده‌پژوهی در کارگروه تدوین راهبردهای آینده پی‌ریزی شده است. از داده‌های نظرپرسی و گزارش‌های پژوهشی اجتماعی هم بهره گرفته شده است. رسانه و فضای تعاملی مجازی هم یکی از راه‌های ارتباط با مردم درنظر گرفته شده است. با این همه سامانه نقد و نظر مردمی ویژه‌ای پیش‌بینی نشده و چه بسا به پیام رأی مردم بسنده شده است.
به‌نظر شما لیستی که برای شورای شهر بسته شد، چقدر از نیازهای شهر تهران را برآورده می‌کند؟
هر کار و دستاورد انسانی دچار خطای نسبی است، این فهرست هم برایند کار جمعی انسانی بوده است. با این همه بیش از همیشه تلاش شده که به همه زمینه‌های مدیریت شهری توجه شود، با توجه به اولویت‌ها و مسائل ضروری شهر افراد انتخاب شوند، و به حضور زنان و جوانان توجه ویژه شود. این توجه برای تحقق رویکرد جانشین‌پروری نسلی و برابری‌خواهی جنسیتی در میان اصلاح‌طلبان صورت پذیرفته است. در جمع منتخبان امروز هم جامعه‌شناس و هم روان‌شناس، متخصص حمل‌ونقل و شهرساز، متخصص محیط زیست و سیاست‌گذار حضور دارند و در عین حال که تقریبا همگی دارای پیشینه کنش‌گری سیاسی اجتماعی مشخص و شناسنامه‌دار هستند، نگاه و روش تخصصی دارند. به باور من این یک فرصت ارزنده است. نیازهای مردم و ضرورت‌های شهر گوناگون و بسیارند، ولی مهم این است که منتخبان پیشینه و مهارت سازمان‌دهی کار گروهی را داشته باشند و بتوانند نهادهای تخصصی صنفی و نظام‌های تخصصی را در امور شهر به‌کار گیرند. به باور من این دستاورد فراهم شده است.
انتقادهای زیادی به ترکیب و افراد فهرست از طرف خیلی‌ها وارد شد. به‌نظر شما چقدر از این انتقادات به‌حق بوده‌اند؟
هیچ کار و دستاورد انسانی بی‌خطا نیست، نقدها هم می‌تواند کاستی‌های کار باشد. مسئله دیگر کاسته شدن از شمار اعضای شورا است. برای کلانشهری مانند تهران نه‌تنها افزایش شمار اعضا رخ نداده، که به ٢١ تن کاهش یافته و این مسئله کار بستن فهرست را سخت‌تر کرد. با این همه این فهرست از بسیاری از آسیب‌های تاریخی فهرست‌های انتخاباتی در ایران مصون بوده و قابل دفاع است. نقش رانت اطلاعاتی، رانت مالی و رانت خویشاوندی به حداقل رسید و این دستاورد کمی نیست.
یکی از انتقاداتی که به شورای سیاست‌گذاری وارد شد، عدم شفافیتش در نحوه فهرست‌‌نویسی بود. نظرتان در این‌باره چیست؟
سازوکار اطلاع‌رسانی می‌توانست بهتر از این باشد، ولی خود را به‌جای دست‌اندرکاران بگذاریم. فهرست بستن و بررسی رزومه‌ها کار دقیق، حساس و دشواری است، آن هم در شرایطی که باید ملاحظات مختلفی در نظر گرفته شود. ما باید مهارت زیست آزاد در فضای مجازی را داشته باشیم تا با رفتار اطلاع‌رسانی یا نقد در این فضا به کسی یا حقی آسیب نزنیم. به باور من این مسئله در این فضا و در زمان فهرست بستن بیش از پیش خودنمایی کرد.
شایعه‌‌ای پیچید که افراد برای ورود به فهرست می‌بایست مبلغ قابل توجهی پرداخت کنند. در این‌باره بگویید، و این‌که شروع این شایعه از کجا شروع شد و مواجهه شورای سیاست‌گذاری با این شایعه یا خبر درست بود یا خیر.
آغاز شایعه‌ها یا از کج‌فهمی است، یا از ناآگاهی یا از فریب و نیرنگ هدفمند. این شایعه را با توجه به افراد و زندگی زیسته‌شان اعتباریابی کنید. آیا به‌راستی این افراد در زندگی‌شان برای موقعیت‌های انتخابی یا انتصابی رشوه داده‌اند؟!
بعضی معتقدند تلاش خیلی‌ها برای ورود به فهرست شورا نشان از یک آسیب بزرگ دارد؛ این‌که جوانان اصلاح‌طلب دارند از کار فکری غفلت می‌کنند و فقط به کار تشکیلاتی فکر می‌کنند. آیا به‌نظر شما این آسیب وجود دارد؟ لطفا به‌طور مشروح توضیح دهید.
تقاضا و تلاش برای دیده شدن، شنیده شدن و به رسمیت شناخته شدن است و بی‌راه نیست. وقتی تقاضا و تلاشی را رد می‌کنید، باید میدان درست را هم معرفی کنید که تاکنون معرفی نشده است. جوانان اصلاح‌طلب، جوانان قدیم و امروزی، در برشی از زمانه یا نادیده گرفته شدند یا در فشار زیستند یا متهم بودند یا از میدان به‌زور رانده شدند. این سرمایه نسلی نباید زمین‌گیر باقی بماند. توان تخصصی، نوآوری، حضور موثر و انگیزش این سرمایه نسلی بی‌مانند است و این پرسش مهمی است که چرا سرمایه نسلی ما مهاجرت را باید انتخاب کند یا درمانده و کناره‌گیر شود، درحالی‌که حق و توان اثرگذاری برای کشور و مردم خود را دارد. امروز این فرصت فراهم است که دوستان جوان و جوانان ایران را در فرایندهای اجرایی به همکاری دعوت کنیم و گستره کار سیاسی اجتماعی را بازتر ببینیم و با هم این خواسته بجا را پی‌گیری کنیم. جوانان را به موقعیت‌های انتصابی راه نداده‌اند، پس تلاش می‌کنند امکان حضور خود را از موقعیت‌های انتخابی و با همت مردم فراهم کنند.
به‌نظر شما شورای سیاست‌گذاری در جلب اعتماد مردم موفق بوده است؟
تکرار و بیشتر شدن فاصله رأی فهرست امید در کلان‌شهرها را می‌توان گویای اعتماد و باور مردم به فهرست یکپارچه و پذیرش سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان تعبیر کرد.
خبر دارید که دقیقا چه تعداد از جریان جوانان اصلاح‌طلب مایل بودند وارد فهرست شورا شوند؟
خیر به‌طور دقیق فهرستی ندارم، چون خودم نامزد انتخابات بوده‌ام، در فرایند رزومه‌ها و گزینش نقشی نداشته‌ام.
درگیری‌ها و انشقاقاتی حول محور ورود و عدم ورود بعضی‌ها به فهرست به وجود آمد؛ افرادی از قبیل یاشار سلطانی و عبدالله مؤمنی. لطفا روایت و تحلیل خود را از این موضوع بگویید.
نخستین اصول کار تشکیلاتی و گروهی پای‌بندی به توافق‌های جمعی است. برادر ارجمندمان آقای عبدالله مومنی به تصمیم جمع احترام گذاشت و پشتیبان فهرست فعالیت کرد. این رفتار خود آموزه ارزنده‌ای برای همه ما به‌شمار می‌رود. عبدالله مومنی و بسیاری از جوانان اصلاح‌طلب صادقانه و پرتلاش برای پیروزی فهرست کار کردند، با این‌که نقدهایی جدی به فرایند و نتیجه داشتند. ما باید به این سرمایه بی‌مانند توجه داشته باشیم که جوانان اصلاح‌طلب، نه شورش‌گرانه و نه خودسرانه رفتار نکرده‌اند، و این بر ارزش سرمایه انسانی جوانمان افزوده است.
به‌نظر شما حالا که جوانان اصلاح‌طلب در کار تشکیلاتی فعالیت کافی دارند، آیا به فکر کار فکری و تقویت پشتوانه نظری اصلاح‌طلبی هم هستند؟
در میان جوانان اصلاح‌طلب هم افراد با سبک‌های تفکر متفاوت هستند، ولی در علوم انسانی پشتوانه نظری و نظریه‌پردازی در نخستین سال‌های جوانی فراهم نمی‌شود. درواقع از جوان می‌توان انتظار داشت در مسیر دانش‌پژوهی و با منش علمی حرکت کند.
جریان جوانان اصلاح‌طلب را چقدر از نظر سیاسی باسواد می‌دانید؟
با تعریف سواد امروزی یونسکو جوان و غیرجوان ما سواد متوسطی دارد. جامعه نیازمند توسعه آگاهی‌ها و بهبود مهارت‌های گوناگون است.
درمجموع عملکرد شورای سیاست‌گذاری را دموکراتیک می‌دانید یا خیر؟ در هر صورت لطفا نظر خود را به‌طور مشروح توضیح دهید.
مردم‌سالاری یا همه‌سالاری (دموکراسی) دستاوردها و کاستی‌های نسبی دارد. روند کار شورای عالی هم در یک روند مردم‌سالارانه کامل و بی‌کاستی نبوده است. با این همه در شرایط کنونی و ضرورت‌های سیاسی کارنامه نسبتا موفقی داشته است. مهم این است که اکنون آسیب شناسی، ارزش‌یابی و برنامه‌ریزی برای بهبود جدی گرفته شود.
بزرگ‌ترین ایرادات شورای قبلی در تهران چه بود؟
بزرگ‌ترین تغییرات شورای جدید نسبت به قبلی چه خواهد بود؟ نخستین تفاوت یکدستی گرایش سیاسی منتخبان است. نکته دیگر گوناگونی تخصص‌ها و توجه بیشتر به تخصص‌های علوم انسانی و محیط زیستی است. تفاوت دیگر برخورداری از تجربه تلخ حذف در دوره‌هایی است که به این افراد کمک می‌کند از نگاه محذوفین جامعه هم به مسائل توجه کنند. نکته دیگر این‌که توجه به کار سازمان‌دار و هشیاری نسبت به پرهیز از افتادن در دام اداره شدن توسط شهردار منتخب است. شورای شهر پنجم از مردم خواسته نظارت کنند و این رویکرد ارزشمندی است. حضور فعال در فضای مجازی با رویکرد شهروندی و نه شهربانی و حاکمیتی هم تفاوت چشم‌گیری است.
شماره ۷۱۳
