باور کنید عکاسی به همه چیز مربوط است! قبلا دیدیم که عکس چطور به بدیهیترین شکل ممکن به ژنهای خوب، بد و زشت مربوط بود. قصه که چیزی نیست! عکاسی از همان روزهای تولدش، خیلی حسابشده عمل کرد تا به همه چیز ارتباط پیدا کند. در روزهایی که هیچکس به چشم هنر به او نگاه نمیکرد، خودش را در کنار متنها جا داد و به ادبیات نزدیک شد. نوشته اصل و عکس فرع بود.
گاهی همه چیزِ این دنیای پیچیده برای یک لحظه پیش چشمم به یک تصویر ساده تبدیل میشود. مثل اینکه گذشته و حال و آینده، چند حلقه تودرتوی تکراری از قصههاست. بله! قصه! همان که خیال را واقعی و واقعیت را خیال میکند! همان که توی گوشمان میگفتند تا بخوابیم یا شاید بیدار شویم.
پس از اختراع عکاسی در سال ۱۸۳۹ تعداد بیشماری کتاب عکسدار منتشر شد. یکی از اصلیترین عوامل رواج عکاسی همین کتابهای عکس بود. «قلم طبیعت» نخستین کتاب عکاسی بود که میتوان آن را نخستین نشست عکاسی و نوشتار دانست. در این کتاب نوشتهها به عکسها مفهوم بخشیدهاند.
اما کمکم عکاسی طوری عمل کرد که عکس جزء اصلی باشد. بعد از آن دیگر عکسها داستانپردازی میکردند و نوشتهها – آن هم بعضی وقتها- ابزار یدکی بودند.
قصهگویی با تصاویر پیش از اختراع عکاسی وجود داشت. اما ورود تصاویر واقعی به دنیای داستانپردازی با تاخیر روی داد. ارائه تصاویر روایی توسط عکاسان پس از ۱۹۷۰ شکل گرفت. دوئین مایکلز و سیندی شرمن نمونههای برجستهای از این جریان هستند.
و از وقتی عکاسی شروع به روایت کرد، قصههای زیادی از دنیا گفت. اما دنیا انگار همان چند حلقه قصه ساده است، که تکراری بودنِ قصههایش توی عکسها خیلی خوب پیداست. و اما قصه ۲۸ مردادها…
سالوادور آلنده از نوامبر ۱۹۷۰ رئیسجمهوری شیلی بود که در تاریخ ۱۱ سپتامبر سال ۱۹۷۳ با یک کودتای نظامی به رهبری ژنرال پینوشه سرنگون شد. این کودتا مورد پشتیبانی سیاسی و مالی ایالات متحده آمریکا بود. دیکتاتوری نظامی پینوشه تا سال ۱۹۹۰ ادامه داشت.
در روز کودتا کاخ ریاست جمهوری توسط نیروی هوایی شیلی بمباران شد. لوییس اورلاندو لوگاس، عکاس رسمی آلنده در حین بمباران، یکی از آخرین لحظههای زندگی او را ثبت کرده است. کمی بعد از این عکس آلنده اقدام به خودکشی کرد. این عکس در همان سال برنده جایزه ورد پرس فوتو شد، اما هویت عکاس تا پس از مرگش فاش نشد.
اولین نخست وزیر ترکیه که در یک انتخابات آزاد برگزیده شد، عدنان مندرس بود. نظامیان ترکیه با کودتا در تاریخ ۲۷ مه ۱۹۶۰ دولت او را سرنگون کردند. بهرغم فشارهای بینالمللی، مندرس در تاریخ ۱۷ سپتامبر ۱۹۶۱ اعدام شد.
در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ کودتایی علیه دولت قانونی مصدق شکل گرفت. این کودتا نخستین اقدام مشترک سازمانهای جاسوسی آمریکا و بریتانیا برای تثبیت موقعیت محمدرضا شاه پهلوی بود. آمریکا و بریتانیا اقدام مصدق را برای ملی کردن صنایع نفت، مخالف منافع خود در ایران میدانستند. کودتای نظامی به رهبری ژنرال فضلالله زاهدی و به یاری تظاهرات اوباش در خیابانها، هجوم نظامیان هوادار شاه به خانه مصدق و نیز به وزارت خارجه و شهربانی تهران انجام شد.
دکتر مصدق روز بعد در باشگاه افسران وزارت جنگ مقر اردشیر زاهدی، خود را تسلیم کرد. پس از آن بازداشت مخالفان و سرکوب نیروهای ملی و چپ آغاز شد و محمدرضا شاه به ایران بازگشت و بر تخت سلطنت نشست. مصدق را در یک دادگاه نظامی محاکمه و به تبعید محکوم کردند.
نویسنده: نازنین کاظمی
هفتهنامه چلچراغ، شماره ۷۱۶
