درباره فیلم مستند «شدن» و میشل اوبامای
سیاستمدار، نویسنده و سینماگر
مریم عربی
«می‌تونید تخمین بزنید که فقط تو این تور تقریبا چند نفر رو بغل کردید؟» این جمله را سارا جسیکا پارکر می‌پرسد که گفت‌وگوی گرم و صمیمی‌اش با میشل اوباما، جذاب‌ترین بخش تور کتاب «شدن» است. خانم اوباما جواب می‌دهد: «مطمئنم که بیشتر از هزار نفر بوده.» بعد برمی‌گردد، مثل یک بازیگر کهنه‌کار رو به جمعیت لبخندی هم‌دلی‌برانگیز می‌زند و می‌گوید: «قصد من از برگزاری این تور فقط این بوده که از همه شما تشکر کنم.» بانوی اول آمریکا، تهیه‌کننده فیلم، نویسنده پرفروش‌ترین کتاب سال؛ در سال‌های اخیر میشل اوباما را با عنوان‌های مختلفی صدا زده‌اند. حالا اما قرار است عنوان جدیدی هم به رزومه این زن اضافه شود؛ ستاره فیلم مستند نت‌فلیکس!
نت‌فلیکس اعلام کرده که ششم می مستندی را درباره بانوی اول پیشین آمریکا، میشل اوباما، پخش می‌کند. مستند «شدن» اوباما را در توری که برای معرفی کتاب مشهورش «شدن» برگزار کرده، همراهی می‌کند و با او به ۳۴ شهر سفر می‌کند تا از نزدیک و به صمیمانه‌ترین شکل ممکن به زندگی خصوصی او سرک بکشد و با او در مسیر بازگشت به زندگی خارج از کاخ سفید همراه شود. کارگردان این مستند نادیا هالگرن است؛ کسی که اخیرا مستند کوتاه «بعد از ماریا» را کارگردانی کرده که درباره آثار توفان ماریا بر زندگی خانواده‌های پورتوریکویی است. هالگرن می‌گوید: «من قصد داشتم فیلمی درباره تجربه فعلی او بسازم؛ درباره این‌که الان کجاست و درباره تصویری که در تمام زندگی از خودش به نمایش گذاشته، نه‌فقط در دوره حضورش در کاخ سفید.»
ستاره می‌شود
هالگرن از سختی فیلم‌سازی درباره کسی گفته که همیشه میان انبوهی از محافظ و نیروی امنیتی آمریکایی محاصره شده. تیم فیلم‌برداری مجبور بوده فقط در فضاهای خصوصی محدودی فیلم‌برداری کند که تیم امنیتی به آن‌ها اجازه می‌دهد. در چنین شرایطی ایجاد رابطه‌ای نزدیک با سوژه و به تصویر کشیدن تصویری واقعی و صمیمانه از او، کار سختی بوده. هالگرن می‌گوید: «بنا به دلایل امنیتی، او هر جا می‌رود، با ماموران امنیتی احاطه شده. سریع حرکت می‌کند و من هم باید یاد می‌گرفتم که هم‌پای او حرکت کنم.»
میشل اوباما درباره این مستند و نمایشش در روزهای خانه‌نشینی و کرونا گفته: «این روزها سخت است که امیدوار باشی و حس کنی که جای پایت محکم است، اما امیدوارم شما هم مثل من از دیدن آن‌چه نادیا ساخته، لذت ببرید و برای مدتی ذهنتان را آزاد کنید. چون او یک استعداد کم‌نظیر است؛ کسی که ذکاوت و دل‌سوزی‌اش برای دیگران در هر فریمی که فیلم‌برداری می‌کند، جاری است. مهم‌تر از همه این‌که او به معنای اجتماع و قدرت جمع واقف است و حاصل کارش می‌تواند به شکلی جادویی این موضوع را به تصویر بکشد.»
امضا: بانوی اول!
«شدن»، کتاب زندگی‌نامه میشل اوباما، از زمان انتشار در سال ۲۰۱۸ تا امروز دائما پرفروش بوده و تا حالا بیشتر از ۱۰ میلیون نسخه از آن به فروش رسیده است. فقط در حدود دو هفته بعد از انتشار کتاب، دو میلیون نسخه از آن در آمریکا و کانادا فروش رفت. اوباما در این کتاب از دوران کودکی، ازدواج، خانواده و زندگی‌اش در کاخ سفید گفته و از ناکامی‌هایش در زندگی شخصی و عمومی. این کتاب در سال ۲۰۱۸ در صدر فهرست پرفروش‌ترین کتاب‌های غیرداستانی قرار گرفت؛ نه‌فقط در آمریکا، بلکه در سراسر دنیا. کتاب در ایران هم بسیار پرفروش بوده و جمله‌هایش بارها در کپشن‌های به‌اصطلاح الهام‌بخش و مد روز و لایک‌خور اینستاگرامی جا خوش کرده است. البته «شدن» اولین کتاب اوباما نیست و قبل از آن هم در سال ۲۰۱۲ کتابی به عنوان «رشد آمریکایی» منتشر کرده. این کتاب درباره گل‌خانه گیاهان خوراکی کاخ سفید است.
طبق نظرسنجی موسسه گالوپ، اوباما در دو سال گذشته به عنوان تحسین‌شده‌ترین زن آمریکا شناخته شده است. اخیرا از جو بایدن نامزد دموکرات ریاست جمهوری آمریکا پرسیده‌اند که آیا میشل اوباما را به عنوان معاون اول خود مناسب می‌داند؟ و او جواب داده بی هیچ تردیدی در یک چشم به هم زدن او را برای این سمت انتخاب می‌کند. هنوز معلوم نیست قرار است عنوان معاون اول رئیس‌جمهور هم به فهرست عناوین و افتخارات میشل اوباما اضافه شود، یا ترجیح می‌دهد فعلا فاصله‌اش را با کاخ سفید حفظ کند و فیلم بسازد و برای طرفدارانش کتاب امضا کند.
کارخانه آمریکایی
خانواده اوباما در سال ۲۰۱۹ با نت‌فلیکس یک قرارداد تولید فیلم امضا کردند و مستند «شدن» حاصل جدیدترین همکاری اوباماها با این غول حوزه محصولات تصویری است. میشل و باراک اوباما شرکتی را با عنوان هایر گراند پروداکشنز تاسیس کرده‌اند که قرار است فیلم و سریال تلویزیونی بسازد. آن‌ها اخیرا تهیه‌کنندگی مستند «کارخانه آمریکایی» را بر عهده داشتند که برنده اسکار بهترین فیلم مستند سال شده است. این فیلم به ماجرای نجات یک کارخانه آمریکایی از سوی یک کارخانه چینی و اتفاق‌های بعد از آن می‌پردازد و به مسائل مرتبط با حقوق کارگران اشاره دارد. مستندهای تولیدشده از سوی شرکت هایر گراند اغلب نقدهای مثبتی گرفته و عوامل این شرکت علاوه بر این مستندها، تعدادی پروژه جدید هم در راه دارند؛ از جمله سریالی به نام «شکفتن» که به دنیای مد در نیویورک پس از جنگ می‌پردازد.
مستند «شدن» در فاصله زمانی کوتاهی بعد از مجموعه مستند چهار قسمتی «هیلاری» پخش می‌شود که به داستان زندگی هیلاری کلینتون پرداخته است؛ مجموعه‌ای که نقدهای مثبتی گرفته و پیتر بردشاو، منتقد مشهور گاردین، آن را «هم‌دلی‌برانگیز و قابل احترام» توصیف کرده است.
این مردم نازنین
اوباما درباره سفرهای متعددی که به بهانه معرفی کتابش انجام داده، گفته: «ماه‌هایی که مشغول سفر و ملاقات با مردم و ارتباط گرفتن با آن‌ها در شهرهایی در گوشه و کنار دنیا بودم، به من ثابت شد که وجوه مشترک ما عمیق و واقعی است و نمی‌توان آن را از بین برد. ما در گروه‌های بزرگ و کوچک، پیر و جوان و منحصربه‌فرد و متحد دور هم جمع شدیم و داستان‌هایمان را با هم به اشتراک گذاشتیم و فاصله‌هایمان را با لذت‌ها، نگرانی‌ها و رویاهایمان پر کردیم. گذشته را مرور کردیم و آینده بهتری را متصور شدیم.»
میشل اوباما عنوان جلسه‌های معرفی کتابش را «گفت‌وگوی صمیمانه» گذاشته؛ جلساتی که تعداد متقاضیانش آن‌قدر زیاده بوده که چندین بار تمدید و تکرار شده. جلسه‌ای که قبل از کریسمس سال ۲۰۱۹ برای معرفی کتاب برگزار شد، آن‌قدر شلوغ بود که صف شرکت‌کننده‌ها تا خروجی ایستگاه متروی نزدیک استادیوم محل برگزاری ادامه پیدا کرد. اما کتاب اوباما چرا این همه خواننده دارد؟ چه چیزی میشل اوباما را این‌قدر در تمام دنیا محبوب کرده؟
سیمای زنی در میان جمع
میشل اوباما همیشه تلاش کرده از خود تصویری مادرانه و مهربان و در عین حال قدرتمند ترسیم کند و این بارزترین ویژگی برند شخصی اوست. ابایی ندارد از این‌که برای همه از ضعف‌ها و آسیب‌پذیری‌هایش حرف بزند. شعار اوباما یا در واقع بزرگ‌ترین توانمندی او ابراز صمیمیت در جمع است؛ مسئله‌ای که بعد از خروجش از کاخ سفید پررنگ‌تر شده و با انتشار کتاب «شدن» به اوج رسیده است. در تور جهانی کتاب اوباما از سر زدن نمادین به کتاب‌فروشی‌ها خبری نیست و کل وقت جلسه با خواندن بخش‌هایی از کتاب و امضا دادن پر نمی‌شود. او در این سفرها فقط تلاش کرده گفت‌وگویی صمیمانه با مخاطب‌هایش برقرار کند و همین باعث شده میزان استقبال از تورهای او حتی با سایر سلبریتی‌های نویسنده مثل آنتونی بوردین و هیلاری کلینتون قابل مقایسه نباشد. هر ۱۰ سالنی که اوباما در دور اول تور «شدن» در آن مراسم برگزار کرده، استادیوم‌هایی با ظرفیت ۲۰هزار نفر بوده. کل مراسم از سوی همان شرکتی اداره می‌شده که تور کنسرت‌های خواننده‌های پرطرفداری مثل بیانسه را مدیریت می‌کند. قیمت بلیت مراسم برای صندلی‌های ردیف اول سه‌هزار دلار است و با ۶۵ دلار می‌توانید از گیفت‌شاپ سالن برگزاری مراسم تی‌شرتی بخرید که روی آن جمله‌ای از کتاب «شدن» چاپ شده. در این فروشگاه‌ها شمع‌هایی ۳۵دلاری هم پیدا می‌شود که روی آن‌ها نوشته: «تب و تابت را پیدا کن.» این رقم‌ها نشان می‌دهد که «صمیمیت جهانی» میشل اوباما فقط شامل حال کسانی می‌شود که به‌اصطلاح دستشان به دهانشان می‌رسد و حاضرند برای دیداری یکی دو ساعته با خانم سیاستمدار نویسنده این همه پول خرج کنند. البته سخن‌گوی اوباما در جواب انتقادها به نیویورک‌تایمز گفته که ۱۰ درصد بلیت‌ها رایگان است و بین خیریه‌ها، مدارس و انجمن‌های شهرهای محل برگزاری توزیع می‌شود.
میشل اوباما بارها اعلام کرده که قصدش از برگزاری تور و سفر، تشکر از طرفدارانش است، اما به نظر می‌رسد که هدف اصلی بانوی اول پیشین آمریکا، معرفی چهره‌ای تازه از خودش به دنیا بوده؛ پروژه‌ای که حالا قرار است با تاسیس شرکت فیلم‌سازی و پخش مستند از پربیننده‌ترین شبکه پخش‌کننده محصولات تصویری دنیا، رنگ‌وبوی تازه‌ای به خود بگیرد.
