سایه سنگین«کوهستان» امیر نادری بر سینمای بین‌الملل
مریم عربی
درباره امیر نادری حرف زدن و نوشتن برای سینمادوست‌های خارجی آسان است. منتقدان غیرایرانی عاشق تحسین کردن فیلم‌های متفاوت نادری یا به قول خودشان فیلم‌ساز ایرانی آمریکانشین هستند و فیلم «کوهستان» هم از این قاعده مستثنی نیست. تازه‌ترین ساخته نادری که در لوکیشنی خاص در ایتالیا فیلم‌برداری شده و ساختاری فوق نمادین دارد، این بار گل سرسبد جشنواره ونیز امسال بود و به شکلی ویژه تحسین شد.
«کوهستان» در روستایی کوهستانی و نیمه‌متروک در دامنه آلپ می‌گذرد و درباره مردی است که می‌خواهد نور خورشید را به روستایش ببرد و زندگی خانواده‌اش را آسان‌تر کند؛ روستایی که زیر سایه ارتفاعاتی ۲۵۰۰ متری، به کلی از نور خورشید بی‌بهره است. داستان فیلم در سال ۱۳۵۰ میلادی اتفاق می‌افتد. آگوستینو به همراه همسرش نینا و پسرش جیووانی در این روستای تاریک زندگی می‌کند و هیچ کس حاضر نیست میوه‌ها و سبزیجات بی‌کیفیت آن‌ها را بخرد. بعد از انواع مصیبت‌هایی که بر سر این خانواده نازل می‌شود، آگوستینو تصمیم می‌گیرد از کوهستان بالا برود و قله کوه را جابه‌جا کند تا خورشید روستایشان را روشن کند.
بودجه این فیلم یک ساعت و ۴۵ دقیقه‌ای در سایت imdb حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار یورو تخمین زده شده است. امیر نادری حالا کارگردانی است که در چهار کشور و به چهار زبان مختلف فیلم ساخته است. این فیلم‌ساز آخرین فیلمش را این‌طور توصیف کرده: «صددرصد این فیلم در ایتالیا فیلم‌برداری شده و مثل باقی فیلم‌هایم در آن دیالوگ چندانی وجود ندارد. من در تمام فیلم‌هایم سعی می‌کنم کاراکترهایم را به فرهنگ‌های مختلف، کشورهای متفاوت و موقعیت‌های گوناگون ببرم. کاراکترهای فیلم‌های من درنهایت نجات پیدا می‌کنند؛ چراکه اعتقاد دارم بشر همیشه باید ناممکن‌ها را ممکن کند.»
نادری به ورایتی درباره فیلمش این‌طور گفته است: «کوهستان بیش از هرچیز درباره تلاش من تا آخرین حد توان است و همچنین تلاش عوامل فیلمم که اغلب ایتالیایی بودند. از همان ابتدا به آن‌ها گفتم که این کار مثل رفتن به جهنم است. اما اگر با من بمانید، به شما قول می‌دهم که بهشت را خواهید دید. و این بهشت سینماست.» نادری همچنین گفته که عواملش ناچار بودند آب و هوای بد، غذای نامناسب، امکانات ارتباطی ضعیف و شرایط طاقت‌فرسا را تحمل کنند. نکته جالب‌تر این‌که در روز اول فیلم‌برداری عوامل از او پرسیده‌اند: «ایتالیایی بلدی؟» و او جواب داده: «من به زبان سینما صحبت می‌کنم.» از قرار معلوم نادری عوامل ایتالیایی‌زبان فیلم را با ایما و اشاره و انگلیسی دست و پا شکسته مدیریت و کارگردانی کرده است. او خود در این باره گفته: «عواملم سختی‌های زیادی کشیدند، اما بعد از پایان کار به من گفتند که ارزشش را داشته است.»
از کیارستمی تا نادری
همزمان با رسانه‌ای شدن ماجرای ساخت فیلم کوهستان، برخی از رسانه‌های خارجی امیر نادری را با عباس کیارستمی مقایسه کردند. کیارستمی «کپی برابر اصل» را در ایتالیا و «مثل یک عاشق» را در ژاپن ساخته بود و نادری هم بعد از ساختن فیلمی در ژاپن به فکر ساخت فیلمی در ایتالیا افتاده بود. او در این خصوص گفته: «عباس دوست نزدیک من بود. بعد از این که فیلم «کات» را در ژاپن ساختم، به او اصرار کردم که فیلمی در ژاپن بسازد. او هم از من خواست که در ایتالیا فیلم بسازم. هر فیلم‌سازی دوست دارد یک فیلم در ایتالیا بسازد.»
فیلم جدید نادری از بازی آندریا سارتورتی بهره می‌برد که سینمادوست‌ها او را به خاطر بازی در سریال «رمان جنایی» و فیلم «ماموریت غیرممکن» می‌شناسند. دیگر نقش اصلی فیلم هم بر عهده کلودیا پوتنز است. به اعتقاد اغلب منتقدان، این بازیگرها تا به حال فقط در نقش‌های فرعی ظاهر شده‌اند و در مورد کیفیت نقش‌آفرینی آن‌ها در فیلم جدید نادری تردید وجود دارد. با این حال کارنامه نادری ثابت کرده که این کارگردان درنهایت مشکل چندانی در بازی گرفتن از بازیگرانش ندارد.
این فیلم‌ساز جریان‌ساز که در جشنواره ونیز امسال از او به خاطر کمک‌هایش به نوآوری در سینمای معاصر تقدیر شد، بعد از نمایش «کوهستان» به رسانه‌ها گفت که قصد دارد فیلم «دونده» را ترمیم کند؛ فیلمی که جزو اولین فیلم‌های ایرانی بعد از انقلاب است که افتخارات بین‌المللی قابل توجهی را از آن خود کرده است. البته نادری فعلا جزئیات بیشتری را در این‌باره منتشر نکرده و انگار تصمیم دارد دوستداران این فیلم نوستالژیک را غافل‌گیر کند. حالا نادری در سن ۷۰ سالگی به معنای واقعی کلمه یک فیلم‌ساز بین‌المللی است، اما کار برای او به همین جا ختم نمی‌شود؛ بعد از پایان پروسه سخت فیلم‌برداری «کوهستان» و زمانی که آماده بود به خانه‌اش در آمریکا برگردد، به رسانه‌ها گفته بود: «می‌خواهم دوباره دست به کار شوم؛ این تازه اول راه است!»
شماره ۶۷۸
