پرونده(اخرین فجر ایوبی)
احمد عظیمی
مصطفی احمدی که پیش از این برای فیلم «نزدیکتر» در دوره سیوسوم جشنواره فیلم فجر در بخش نگاه تازه و برای بهترین کارگردانی نامزد شده بود، امسال با فیلم تازهاش که به گفته خودش یک کمدی سیاه است، در جشنواره شرکت کرد. اما «بیحساب» نتوانست به جشنواره راه پیدا کند و هیئت انتخاب او را نپذیرفت. بودن یا نبودن در جدول نهایی فجر هرساله حواشی خودش را دارد و معمولا کارگردانها از رد آثارشان شاکی میشوند، اما مصطفی احمدی واکنش متفاوتی را به این اتفاق انجام داده که در مصاحبهاش با چلچراغ نیز مشهود بود و به آن تاکید داشت. آنچه در ادامه میآید، ناگفتههای احمدی بعد از قبول نشدن فیلمش است.
«بیحساب» کنار گذاشته شده است، فکر میکنید دلیلش چیست؟
به نظرم قبول نشدن این فیلم حاصل نوعی عدم تطابق سلیقه و نظر هیئت انتخاب با اثر من است. من از آن دست آدمهایی نیستم که به دنبال دلیل این تصمیمها بگردم و حتی از دبیرخانه دلیل آن را جویا هم نشدم. من معتقدم وقتی وارد بازیای میشوید که یکسویش انتخاب نشدن است، بهتر است تا ته این بازی را درست، منطقی و شرافتمندانه پیش ببرید.
یعنی هیچ اعتراضی به نظر هیئت انتخاب ندارید؟
حرفهایی که میزنم، به معنای معترض نبودن من به این تصمیم نیست. بخشی از گذشتن از قضیه به این خاطر است که ما الان نزدیک جشنواره فجر هستیم و جشنواره فجر بهنوعی کیان سینمای ایران است، به نظرم خدشهدار شدنش سینمای ایران را خدشهدار میکند. الان که چند تن از دوستان و همکارانم در بخش مسابقه هستند و قرار است فیلمهایشان بهزودی در این بخش اکران شود، ترجیح میدهم گلهگزاری نکنم، چون این مسئله ممکن است خوشحالی آنها را از بودن در این رویداد به هم بزند. من اصلا نمیخواهم همکارانم تصور کنند گلهای در این میان وجود دارد و دل گیر شوند. در عین حال هیئت اجرایی در این جشنواره زحمات زیادی میکشند که ممکن است اعتراض و دلخوری، خستگی را به تن آنها بگذارد. همه این گلهگزاریها و حرفها بماند برای زمانی که فیلمها را دیدیم. آن موقع بهتر میتوانیم قضاوت کنیم که این انتخابها درست بودند یا غلط.
کمی در مورد فیلمتان بگویید! «بیحساب» چهجور فیلمی است؟
این اثر یک کمدی سیاه است و ما روشی را در قصهگویی پیش گرفتهایم که حدس میزنم شاید بخشی از بدنه سینما – نه مردم- رابطه سختی با آن برقرار کنند. سالهاست که ما این شیوه قصهگویی و نگاه به سینما را فراموش کردهایم. لازم است که دوباره و در این مصاحبه نیز تاکید کنم این نوع فیلمسازی در سینمای ایران بیسابقه نیست. من از قبل نیز احتمال میدادم که با این فیلم برخوردهای متفاوتی شود، چون در بخشی از بدنه سینما افرادی هستند که سالهاست کمتر با نسل جوان و سلیقه آن ارتباط برقرار میکنند، در قسمتی از هیئت انتخاب نیز چنین سلایقی وجود دارد. من با این شرایط احتمال میدادم نوع روایتی که در فیلم وجود دارد، باسلیقه و نگاه این افراد سازگار نباشد و حالا هم به نظر میرسد همین اتفاق افتاده است.
به نظر میرسد با اثر قبلیتان خیلی متفاوت باشد!
بله، در مقایسه با اثر قبلم فیلمی متفاوت است. من در این کار عمد داشتم تا متفاوتتر از خودم باشم و درعینحال نمیخواستم شبیه جریان روز حرکت کنم. البته به همه فیلمسازیها با شیوههای مختلف احترام میگذارم، اما من روش دیگری را که در عین حرفهای بودن متفاوت بود، انتخاب کردم. درهرصورت این فیلم در نظر هیئت انتخاب مقبول نیامد و امیدوارم بتوانیم در اکران عمومی آن موفق باشیم.
چقدر با ترکیب هیئت انتخاب این دوره آشنا هستید؟ نظرتان در مورد آنان و تخصصشان چیست؟
خیلی پیگیر این ماجرا نبودم، البته برخی از این افراد در عرصههای مختلف مثل پژوهش، تهیهکنندگی و جامعهشناسی شناختهشدهاند. حتی ممکن است عدهای از این اعضا در بین جامعه سینمایی خوشنام هم نباشند، اما این دلیل نمیشود وقتی شما وارد بازی شدید و باختید شروع کنید به بهانه آوردن و ردشدن را به این افراد مربوط بدانید. من روزی که فیلمم را تحویل دبیرخانه دادم، تقریبا با این ترکیب آشنا بودم. پس به نظرم نمیتوان حالا به ترکیب و رأی هیئت انتخاب اعتراضی داشت.
نظرتان در مورد عملکرد دبیر جشنواره و گروهش در جشنواره سیوپنجم چیست؟
جشنواره فیلم فجر در زمینه برگزاریاش یکی از غیراستانداردترین جشنوارهها در سطح دنیاست. البته منظورم سر و شکل برگزاری آن است و کاری به کیفیت فیلمها ندارم. سال گذشته آقای میرکریمی بخش بینالملل آن را در بهار برگزار کردند که به نظرم با چنان استانداردی این کار را کردند که ما پی بردیم میشود این جشنواره را در چنین سطح خوبی نیز برگزار کرد. اما ای کاش دوستان امسال با این جمع مشورت میکردند و از تجربههای آنان استفاده میشد. یکی از مشکلات اصلی جشنواره فجر تغییر مداوم دبیران است. بعضی از دبیران که میآیند، حتی گروههای اجرایی را نیز تغییر میدهند که اتفاقا همانها آدمهای باتجربه این جریانها هستند که جشنواره را از لحاظ اجرایی پیش میبرند نه دبیرها. بنابراین بخش اجرایی جشنواره همواره مشکلاتی دارد. بهطور مشخص اگر بخواهم در مورد آقای حیدری صحبت کنم، به نظر نمیآید در این دوره اتفاق ویژهای متفاوت از سالهای قبل بیفتد. این جشنواره هم با همان شکل و سطح جشنواره در دورههای قبل در جریان است. ما درهرصورت بهعنوان فیلمساز از برگزاری این جشنواره خوشحالیم، چون فرصتی پیش میآید که آثارمان در این جشنوارهها در معرض دید مردم قرار بگیرد و ما هم نقاط قوت و ضعف فیلممان را دریابیم. به نظرم جشنواره هنوز بعد از این همه سال برگزاری، خیلی قابل قضاوت و داوری نیست.
برخی میگویند امسال جشنواره تحتالشعاع برگزاری انتخابات آینده است و برخی سیاستها در برگزاری و انتخابها با این نگاه شکل گرفته است. شما فکر میکنید چقدر این نگاه درست است؟
من تا چند وقت پیش بهصورت خوشبینانه خودم را گول میزدم که چنین اتفاقی رخ نمیدهد، اما اخیرا با نقل قولی از طرف وزیر ارشاد مواجه شدم که این نگاه را دچار شکهایی کرد. ظاهرا او در دیدار با جمعی از شخصیتهای مذهبی و مراجع گفته بود حدود ۱۰ فیلم در جشنواره امسال به دلیل محتوای سیاسی، فمینیستی و غیره کنار گذاشته شدهاند. به نظرم این نقلقول در جهت تقویت این شائبه که رویکرد امسال جشنواره کمی سیاسی است و با ملاحظات انتخاباتی انجامشده، مؤثر است. امسال ۹۵ فیلم به دبیرخانه رسیده است و ۴۴ اثر در جشنواره حضور دارند. این یعنی ۱۰ اثر از ۵۱ فیلمی که از بودن در جشنواره محروم شدهاند، چنین انگی به آنها چسبیده است. این نگاه پشتش بیمعرفتی وجود دارد! این مسئله میتوانست قبل از این لحاظ شود، دوستان میتوانستند فیلمنامهها را رصد کنند و از قبل این انتخاب و حذف را انجام دهند. حذف به دلیل محتوا امری است که باید در مرحله بازخوانی انجام میشد، نه حالا که آثار ساخته شدهاند. آقای وزیر در مورد مضامین صحبت میکنند، نه ساخت و پیشرفت فیلمنامه. ممکن است در پروسه ساخت بخشهایی از فیلم و فیلمنامه تغییر کند، اما مضامین که تغییر نمیکنند. چه اتفاقی افتاده که چنین شائبهای تقویت میشود؟ البته آقای ایوبی این مسئله و حرف را تکذیب کردند و من هم چون حرف او را بیشتر از دیگر مدیران سینمایی قبول دارم، تکذیبش برایم قابلقبول است، اما بههرحال این حرف منتشر شده است. حالا یک نفر باید نشان بدهد این شائبه وجود ندارد. آنیک نفر قطعا منِ فیلمساز نیستم. درنتیجه این شائبه از طرف خود دولت تقویت شده نه فیلمسازان!
شماره ۶۹۵
