گفت‌وگو با محسن قرایی، کارگردان فیلم «سد معبر»، یکی از آثار شاخص جشنواره امسال
«سد معبر» یکی از فیلم‌های خوش‌ساخت و متفاوت جشنواره امسال بود که به قلم سعید روستایی، جوان مستعد سینما که سال پیش با ساخت فیلم «ابد و یک روز» به‌عنوان یکی از پدیده‌های جشنواره فیلم فجر شناخته شد، نوشته شده است. فیلمنامه «سد معبر» قبل از «ابد و یک روز» نوشته شد و از همان ابتدا قرار بود که محسن قرایی در ساخت آن مشارکت داشته باشد. این فیلم دومین ساخته قرایی بعد از ساخت فیلم «خسته نباشید» و سال‌ها کسب تجربه نزد فیلم‌سازانی مثل بهرام بیضایی، محسن عبدالوهاب و رضا میرکریمی است. او این بار سراغ فیلمی پرکشش در فضای اجتماعی رفته که بار اصلی آن را حامد بهداد به دوش می‌کشد.
فرنوش ارس‌خانی
چه شد که سراغ ساخت فیلم «سد معبر»، فیلمی متفاوت‌تر از ساخته قبلی‌تان (خسته نباشید) رفتید و ایده اولیه این فیلم متعلق به چه کسی بود؟
ایده فیلم را دو سال قبل با سعید روستایی مطرح کردم. او هم فضای کلی ایده و اتفاقات آن را دوست داشت و نگارش «سد معبر» را به‌عهده گرفت. طرح ابتدایی این فیلم «در این مکان آشغال نریزید» نام داشت.
شما در این فیلم فضا و ساختار متفاوت‌تری را نسبت به فیلم قبلی‌تان تجربه کرده‌اید، علت گرایش‌تان به سمت مضمون اجتماعی چه بود؟ آیا چون این روزها فیلم اجتماعی ساختن دغدغه اغلب کارگردان‌های سینما شده به سراغ این مضمون رفتید؟
نه، چون صرفِ اجتماعی بودن فیلم مزیتی برای آن نیست، چه‌بسا وقتی به سراغ فیلم اجتماعی می‌رویم باید اشتباهاتمان را به حداقل کاهش دهیم، مخاطب هم اصطلاحا بی‌رحم‌تر این‌گونه فیلم‌ها را می‌بیند و ذره‌ای عدم تطابق با واقعیت باعث می‌شود از فیلم جدا شود. من علاقه‌مند هستم گونه‌های مختلف فیلم‌سازی را تجربه کنم.
قصه فیلم از کجا آمد؟ آیا تمام اتفاقات و شخصیت‌های آن ما به ازای بیرونی خاصی دارند؟
سال‌هاست که همه ما این اتفاق‌ها را در سطح جامعه می‌بینیم و درک می‌کنیم. بنابراین قصه این فیلم ما به ازای خاصی ندارد، چون ما به ازایش را همه روزه در سطح شهرهایمان می‌بینیم، کافی است خوب به اطرافمان نگاه کنیم.
مهرشاد کارخانی چند روز پیش در یادداشتی مدعی شده بود که طرح و ایده اصلی فیلمنامه «سد معبر» متعلق به او بوده و حتی قصد دارد که این موضوع را به شکل قضایی پیگیری کند. آیا ادعا و مالکیت او نسبت به فیلمنامه «سد معبر» حقیقت دارد؟
بهمن کامیار تهیه‌کننده فیلم «سد معبر»، در یادداشتی پاسخ این آقا را داده است، ولی جهت اطلاع بقیه دوستان باید بگویم که طرح فیلمنامه من چند ماه پیش از فیلمنامه مهرشاد کارخانی که نمی‌دانم چیست در بانک فیلمنامه خانه سینما ثبت شده و اسنادش در دفتر ثبت فیلمنامه موجود است. به زودی با طرح شکایتی تکلیف او مشخص خواهد شد تا این آقا بتواند راه بهتری برای مطرح کردن خود بیابد.
آیا شما در جریان مراحل مختلف نگارش و بازنویسی فیلمنامه بودید؟
بله، آقای روستایی می‌نوشتند و هم‌زمان من می‌خواندم و نکاتی اگر داشتم با او در میان می‌گذاشتم.
کاراکتر اصلی فیلم (قاسم) از ابتدا که فیلمنامه نوشته می‌شد، به همین میزان که در فیلم می‌بیینم شخصیتی پرخاشگر و عصبی بود؟
شخصیت قاسم که حامد بهداد آن‌را بازی می‌کند، دقیقا همانی است که در فیلمنامه وجود داشت. در حقیقت حامد مو به مو فیلمنامه را اجرا کرده است.
چقدر در خلق این شخصیت به شباهت و نزدیک بودن آن با روحیات و رفتار حامد بهداد فکر می‌کردید؟
به هر حال هم من و هم خود حامد تلاش بسیار کردیم، برای این‌که بتوانیم شخصیت متفاوتی بسازیم.
بازی بهداد در این فیلم به شکل کنترل‌شده‌ای شکل گرفته است حتی شما با هوشمندی فراوانی سعی کردید که از خشنوت و عصیانگری ذاتی شخصیت او، در این فیلم به اندازه استفاده کنید. چقدر برای رسیدن به این منظور با بهداد مشورت و بحث کردید؟
به همراه حامد اغلب فیلم‌های قبلی‌اش را دیدیم و راجع به جنس بازی‌ها و خرده رفتارهایش حرف زدیم. آنهایی که لازم داشتیم را برای شخصیت قاسم نگه داشتیم و آن‌ها که از نظرمان برای این شخصیت زائد بود، کنار گذاشتیم. درنهایت سعی شده مجموعه‌ای از کنش‌ها و واکنش‌های نو برای این شخصیت انتخاب کنیم.
حامد بهداد انتخاب خودتان بود یا باران کوثری پیشنهاد حضور او را در این فیلم مطرح کرد؟
حامد انتخاب اول خودم بود، البته باران هم بی‌نهایت از این انتخاب استقبال کرد.
باران کوثری جدا از بازی در این فیلم در ساخت آن هم مشارکت داشت؟
باران از لحظه شکل‌گیری ایده این فیلم همراهم بود. در واقع اولین و مهم‌ترین همراهم برای ساختِ این فیلم باران کوثری بود. شاید اگر باران نبود، اصلا این فیلم به مرحله ساخت نمی‌رسید.
انتخاب محسن کیایی از این جهت که بیشتر بازیگر فیلم‌های کمدی است و مخاطب کمتر او را در قالب کاراکترهای جدی دیده است، چگونه شکل گرفت؟
محسن بسیار بازیگر توانمندی است و به نظرم این از سبقه تئاتری‌اش می‌آید. در سینمای ایران کمی قدرت ریسک برای انتخاب بازیگر کم است و بیشتر بازیگران در نقش‌هایی به کار گرفته می‌شوند که پیش‌تر امتحان‌شان را پس داده‌اند، ولی با هوش و استعدادی که از محسن سراغ داشتم مطمئن بودم در غالب این کاراکتر متفاوت خواهد بود.
با توجه به سوژه فیلم، به نظر می‌رسد شهرداری در ساخت این فیلم مشارکت داشته است؟
شهرداری هیچ مشارکتی در ساخت این فیلم نداشته است.
شماره ۶۹۷
خرید نسخه الکترونیک از فیدیبو و طاقچه
