نگاهی به سبک زندگی دانشجویان امروزی
نسیم بنایی
سال ۱۰۹۶ یا سال ۱۱۶۷ یا شاید هم در یکی از سال‌های میان این دو زمان بود که مکانی برای علم‌آموزی به نام «آکسفورد» در دل بریتانیا رویید؛ حاصل این درخت پربار میوه‌های شیرینی مانند ۴۷ جایزه نوبل است. حالا دیگر آکسفورد ساختمانی نیست که کسی تاریخ دقیق تاسیس آن را هم نمی‌داند، بلکه کارخانه کشف استعداد و تولید نوابغ است. ساختمانی باستانی که عمر نوح دارد و با نورپردازی‌های مدرن شکلی امروزی به خود گرفته است، سایتی مجهز دارد که هر گونه اطلاعاتی را به شکل منسجم و منظم در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد و دانشجویانی از سرتاسر دنیا می‌پذیرد. روی‌هم‌رفته آکسفورد قرون وسطا را سپری کرده و ظاهری مدرن به خود گرفته است، اما این فقط دانشگاه آکسفورد و فقط دانشگاه‌ها نیستند که عصر رنسانس را از سر گذرانده‌اند. رنسانس واقعی برای آدم‌های داخل دانشگاه رخ داده است؛ دانشجویانی که هر لحظه انقلابی را پشت سر می‌گذارند و سبک خاصی را برای زندگی در پیش می‌گیرند. قطعا سبک زندگی دانشجویانی که در سال ۱۰۱۶ مشغول به تحصیل بوده‌اند، متفاوت از دانشجویانی است که در سال ۲۰۱۶ مشغول به تحصیل هستند. سبک زندگی دانشجو امروز باید ترکیبی از لپ‌تاپ، آیفون و اینستاگرام با ثبت لحظه‌های یهویی در کلاس درس باشد؛ عصر رنسانس دانشگاه‌ها هم باید همین باشد.
بهتر از این نمی‌شه!
«دانشجوهای امروزی در استخر لاکچری غوطه‌ور هستند. شکم خودشان را با غذاهای فست‌فودی سیر می‌کنند و اوقات خود را در کافه‌ها می‌گذرانند. آیفونشان را در دست می‌گیرند و با دوستانشان چت می‌کنند و با یک کلیک، دنیایی از مقالات علمی به دست می‌آورند. زندگی آن‌ها هیچ‌وقت نمی‌تواند آن‌قدر خوب باشد!» این را کوین شارپ، استاد دانشگاه کویین مری در لندن، به گاردین می‌گوید. هرچند تعداد زیادی از دانشجویان به دنبال وام و پاداش برای تحصیل هستند، اما شارپ معتقد است زندگی این دانشجوها از هر زمانی بهتر است. او می‌گوید دانشجویان امروز با تکیه بر بانک «مامان و بابا» با سبک زندگی طبقه متوسط روزهای متفاوتی را نسبت به گذشته سپری می‌کنند. البته در این بین دانشجویانی که وضعیت مالی خوبی ندارند یا فقیر محسوب می‌شوند، بابت بازپرداخت وام‌های خود دچار اضطراب و نگرانی می‌شوند. به‌هرحال در گزارش خود نظر شارپ را مطرح می‌کند که برای این دانشجویان «بهتر از این نمی‌شود!»
حالا که شرایط بهتر از این نمی‌شود، دانشجویان چه استفاده‌ای از آن می‌برند؟ نگاهی به فعالیت‌های دانشجویی در نقاط مختلف دنیا نشان می‌دهد آن‌ها در این موقعیت گل‌وبلبل تلاش‌هایی هم داشته‌اند. نمونه آن راه‌اندازی مجلات آن‌لاین است؛ هر چند برخی از این‌ها تنها در حد وبلاگ مد و لباس هستند، در میان آن‌ها می‌توان مواردی خاص و متفاوت نیز پیدا کرد که محتوایی پرمغز دارد و مخاطب را به تامل وامی‌دارد. کامیلا آکلی یکی از دانشجویان فعال در لندن است که مجله‌ای برای زنان و دختران جوان راه انداخته و در آن به سختی زن بودن در کنار دانشجو بودن پرداخته است. او که هنوز ۲۰ سال ندارد، تصمیم گرفته به جای این‌که مصرف‌کننده رسانه‌های معمول باشد، یک رسانه غیرمعمولی داشته باشد. نمونه‌های آکلی در محیط‌های دانشگاهی در نقاط مختلف دنیا کم نیست، اما همه نمی‌توانند در بلندپروازی خود موفق شوند.
اما همه دانشجویان به دنبال مجلات آن‌لاین و دغدغه‌های اجتماعی نیستند. بسیاری از دانشجویان زندگی دانشجویی را فرصتی برای شکل دادن به سبک زندگی خود و شرکت در اجتماع یا انجام کسب‌وکار می‌دانند. بسیاری از آن‌ها از دانشگاه به استارت‌آپ‌ها رسیده‌اند؛ نمونه‌اش نفیسه باکار که دختری ۲۳ ساله و مسلمان است و در کالجی در لندن درس می‌خواند. مشکل او یافتن لباسی مناسب برای یک دختر مسلمان بوده که بتواند در دانشگاه به‌راحتی از آن استفاده کند. همین مشکل جرقه استارت‌آپی می‌شود که او در زمینه مد در دانشگاهش می‌زند و سبک جدیدی را در مد راه‌اندازی می‌کند. اکنون بسیاری باور نمی‌کنند که نفیسه این کار را از سر عشق به مد راه نینداخته، بلکه از یک مشکل پلی به سوی موفقیت زده است. کاری که نفیسه کرده، نوعی سبک زندگی در دانشگاه‌ها شده است؛ درحقیقت دانشجویان در زندگی دانشجویی مشکلی را پیدا می‌کنند و بعد تلاش می‌کنند از آن مشکل به شیوه‌ای خلاقانه راهی برای کسب‌وکار پیدا کنند. دروین پاتل یکی دیگر از این دانشجویان بود که نور آبی صفحه نمایش او را اذیت می‌کرد و همین جرقه محافظ‌های مدرنی را روشن کرد که از چشم در برابر نور محافظت می‌کنند و به این ترتیب او موفق شد بازار جدیدی راه بیندازد. واقعیت این است که راه‌اندازی کسب‌وکار از طریق مشکلات به سبک زندگی این دانشجویان تبدیل شده است.
مادرها هم درس می‌خوانند
دانشجویان امروزی تفاوتی بزرگ با دانشجویان چند نسل قبل دارند؛ پدر و مادر آن‌ها دوران دانشجویی را تجربه کرده‌اند، یا اکنون با خودشان به دانشگاه می‌روند. این پدیده‌ای است که در گذشته بسیار نادر بود، اما اکنون میل به تحصیل باعث شده بسیاری از دانشجویان اعضای بزرگ‌تر خانواده مانند پدر یا مادر را در کنار خود داشته باشند. ونیشا یکی از دخترانی است که اکنون با مادرش کلر در دانشگاه مشغول به تحصیل است. هرچند این مادر و دختر در دو رشته متفاوت مشغول به تحصیل هستند، اما هر دو با هم محیط دانشگاهی را تجربه می‌کنند و این مسئله روی زندگی شخصی و سبک زندگی‌شان نیز اثر گذاشته است. ونیشا در گفت‌وگو با گاردین می‌گوید تحصیل در کنار مادرش باعث شده درک و شناخت بهتری نسبت به یکدیگر پیدا کنند. برخی از کارشناسان می‌گویند وقتی مادر یا پدر خودشان محیط دانشگاه‌های امروزی را لمس کنند، نسبت به آن‌چه فرزندشان تجربه می‌کند، آگاه‌تر می‌شوند و از این طریق می‌توانند رابطه موثرتری با فرزند خود داشته باشند. اما آیا هزینه‌های دانشگاهی به گونه‌ای است که حتی پدر و مادرها هم راغب به تحصیل باشند؟ شواهد نشان می‌دهد همه چیز به این سادگی‌ها نیست.
دست‌وپازدن‌های ریچل‌ها
ریچل یکی از چند کاراکتر اصلی سریال معروف «دوستان» یا همان «Friends» است. او دختری جوان است که در ابتدای این سریال تلاش می‌کند به استقلال مالی دست پیدا کند؛ کارش را با پیشخدمتی در یک کافه شروع می‌کند و به مرور می‌فهمد که دست یافتن به استقلال مالی کار چندان ساده‌ای نیست. مفهوم خانواده در ایران باعث شده ریچل شدن چندان جدی گرفته نشود یا حداقل ریچل‌های ایرانی خیلی برای مستقل شدن عجله نکنند. اما دست یافتن به استقلال مالی در کنار تحصیل و تامین هزینه‌های آن ازجمله دغدغه‌های اصلی جوانان اروپایی و آمریکایی است. این مسئله روی سبک زندگی این جوانان نیز اثرگذار بوده است. مطالعاتی که در بریتانیا روی دو هزار دانشجو صورت گرفته، نشان می‌دهد که نخستین عامل تاثیرگذار در سبک زندگی این دانشجویان، افزایش هزینه‌هاست. بررسی‌های تایم نشان می‌دهد هرچند ۸۵ درصد از دانشجویان از کیفیت زندگی دانشگاهی خود راضی هستند، اما بابت تامین پول روزانه خود برای گذران زندگی نگرانی دارند و هر شب با استرس تامین هزینه‌ها سر به بالین می‌گذارند. یکی از دلایل افزایش این نگرانی‌ها نیز افزایش میزان کرایه‌ها و اجاره‌هاست. دست‌کم نیمی از این دانشجویان ادعا می‌کنند آن‌قدر بدهی دارند که حتی بعد از فارغ‌التحصیلی با داشتن شغلی مناسب هم نمی‌توانند این بدهی‌ها را به‌راحتی صاف کنند. ۲۹ درصد از این دانشجویان برآورد می‌کنند با بدهی ۴۰۰ هزار پوندی فارغ‌التحصیل شوند. این مسئله روی اولویت‌ها و انگیزه‌های آن‌ها تاثیر گذاشته و باعث شده کیفیت زندگی اجتماعی آن‌ها تنزل پیدا کند. به‌علاوه روی اطرفیان آن‌ها نیز اثر منفی گذاشته و بسیاری را در مورد رفتن به دانشگاه و ادامه تحصیل مردد کرده است.
البته دانشجویان خارجی که تلاش می‌کنند به صورت مستقل هزینه‌های تحصیل و زندگی خود را تامین کنند، دست‌تنها نیستند. وام‌های شهریه یا بانک والدین هم بخشی از هزینه‌های آن‌ها را تامین می‌کند. زان ریزوی، دانشجو سال سوم در دانشگاهی در لندن، می‌گوید: «قطعا هزینه‌های سرسام‌آور دانشگاه تامین می‌شود، اما مشکل این‌جاست که وام‌ها باید پس داده شوند و من می‌دانم که باید هر چه زودتر وام‌ها را پرداخت کنم.» همه این‌ها باعث می‌شود یک سوال مثل خوره به جان جوانان در کشورهایی مانند بریتانیا بیفتد: «آیا تحصیل در دانشگاه ارزشش را دارد؟» مشکل این‌جاست که پاسخ بسیاری از افراد «خیر» است. آن‌ها معتقدند حتی بازگشت درازمدت این سرمایه‌ها و هزینه‌ها هم نمی‌تواند انگیزه کافی برای تحصیل بدهد. هرچند عده زیادی تلاش می‌کنند مانند ریچل قصه فردی مستقل شوند، خانواده‌هایی وجود دارند که برای فرستادن فرزند خود به دانشگاه از کودکی برای او پولی را پس‌انداز می‌کنند تا در بزرگ‌سالی از آن به‌عنوان کمک‌خرجی استفاده کند.
سکوت بره‌ها
چپی و راستی، موافق و مخالف، همگی زیر سایه علم در قالب جنبش‌های دانشجویی برای تغییرات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی یا حتی زیست‌محیطی فعالیت می‌کردند. تاریخ جنبش دانشجویی شاید به قدمت تاریخ نخستین دانشگاه‌ها نباشد، اما پدیده‌ای قدیمی است و عمری کمتر از دانشگاه‌ها ندارد. در آرژانتین به‌عنوان یکی از کشورهای مهم آمریکای لاتین، تاریخ فعالیت‌های دانشجویی به قرن نوزدهم بازمی‌گردد. در چین دانشجوها نخستین بار در سال‌های ۱۸۳۰ تا ۱۸۴۰ فعالیت‌هایی داشتند و نقش پررنگی را در تاریخ مدرن چین ایفا کردند. دانشجویان آلمانی جزو نخستین کسانی بودند که برای خود انجمنی را تشکیل دادند و در قالب آن مشغول فعالیت‌های آزادی‌خواهانه شدند. در شیلی نیز جمعی از دانشجویان در فاصله سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ با همکاری یکدیگر برای بهبود چهارچوب فضای تحصیلی در این کشور جنبشی را به راه انداختند. در آمریکا فعالیت‌های دانشجویی تنها با یک هدف دیده می‌شود؛ «بهبود نظام آموزشی در آمریکا». البته اعتراض‌ها و اعتصاب‌هایی هم بوده که مقاصد سیاسی مانند حمله آمریکا به برخی کشورها را نشانه گرفته است. در سال ۱۹۷۰ بیش از چهارمیلیون دانشجو بزرگ‌ترین اعتصاب دانشجویی را در تاریخ آمریکا به ثبت رساندند. مطالعات نشان می‌دهد فعالیت‌های دانشجویان در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی در آمریکا جزو موثرترین و پررنگ‌ترین دوران فعالیت دانشجویی در این کشور بوده است. مجله تایم در گزارشی این‌طور نوشته که جنبش‌های دانشجویی در تمام نقاط دنیا در طول تاریخ ثابت کرده این اعتراض‌ها می‌تواند موثر باشد. این جنبش‌ها در میان جوانان و با امید بسیاری به راه می‌افتد و پتانسیل تبدیل شدن به یک حرکت ملی را دارد. نسل جدید دانشجویان می‌توانند با احیای این جنبش‌ها به ایجاد تغییرات و اصلاحات در جامعه خود کمک کنند. اما با توجه به سبک زندگی مدرن این دانشجویان آیا ایجاد تغییر همان چیزی است که آن‌ها به دنبالش هستند؟
شماره ۶۸۷
خرید نسخه الکترونیک
