اندر مصایب سریالهای تلویزیونی و میل مبهم لاغری
مریم عربی
«دختر نوجوانی را میبینیم که به شکل اغراقآمیزی چاق است و همکلاسیهایش مسخرهاش میکنند. وضعیت به قدر کافی اعصابخردکن است، اما قرار است از این هم بدتر شود. در جریان درگیری با همکلاسیها یک نفر محکم توی صورتش میزند و فکش آسیب میبیند. بهخاطر وضعیت فکش نمیتواند غذا بخورد و دچار کاهش وزن میشود. به عبارتی، مصیبت پیشآمده برایش سبب خیر میشود. وزن که کم میکند، یکدفعه بین همکلاسیهایش محبوب میشود و تازه اجازه پیدا میکند به دنیای آدم حسابیها وارد شود.» این داستان سریال Insatiable یا «سیریناپذیر»، کمدی-درام جدید شبکه پرطرفدار نتفلیکس است که با یک تیزر، حسابی سروصدا کرده و کفر فمینیستها و فعالان اجتماعی را درآورده؛ چون اینبار بیپردهتر از همیشه گفته: اگر میخواهید مثل آدم زندگی کنید، باید لاغر باشید.
بیش از ۲۳۰ هزار نفر دادخواستی را امضا کردهاند تا از نتفلیکس بخواهند پخش سریال جدید خود را متوقف کند. به اعتقاد آنها این سریال میخواهد به نوجوانها این حس را القا کند که باید از اضافه وزن خود شرمسار باشند و تا دیر نشده، فکری به حال بدنشان کنند. ستاره سریال، دبی رایان، بازیگر و خواننده، در این سریال نقش همان دانشآموز چاقی را بازی میکند که ظاهرش را اساسی تغییر میدهد و میخواهد از همکلاسیهایی که هیکلش را مسخره کرده بودند، انتقام بگیرد.
دل زار و تن ناتوان شد
بلافاصله بعد از اینکه تیزر سریال پخش شد، در شبکههای اجتماعی غوغایی به راه افتاد. اعتراضها به سریال «سیریناپذیر» در قالب کمپینی سازماندهی شد که توسط وبسایت Change.org به راه افتاده؛ سایتی که با کمپینهای آنلاینش به دنبال ایجاد تغییرات اجتماعی است و در ماههای اخیر، مسئولیت بسیاری از کمپینهای پرسروصدای اجتماعی در فضای مجازی را بر عهده داشته. در متن منتشرشده در این سایت آمده: «سالهاست که داستانهایی نوشته میشود که میخواهد به زنان و دختران جوان تأثیرپذیر القا کند اگر میخواهند محبوب باشند و دوست پیدا کنند و توجه آقایان را به خود جلب کنند و در یک کلام آدم ارزشمندی باشند، باید لاغر بمانند. این تفکر مخرب به همین یک سریال خاص محدود نمیشود. سریال جدید نتفلیکس یک کیس خاص نیست، بلکه تنها بخشی از مشکل بزرگی است که هر زنی حتما در زندگیاش با آن مواجه شده؛ اینکه بر مبنای سایز و شکل بدنش ارزشگذاری میشود و بر همین مبنا مورد پسند آقایان قرار میگیرد. این دقیقا همان کاری است که این سریال میکند. نهتنها فرهنگ «دائما در رژیم غذایی بودن» را جا میاندازد، بلکه از نگاه ابزاری به زنان هم حمایت میکند. پخش این سریال باید متوقف شود. اثرات مخرب پخش سریال برای دخترهای نوجوان خیلی بیشتر و وحشتناکتر از ضرر مالی نتفلیکس است.» تابهحال حدود ۲۳۳هزار نفر این بیانیه را امضا کردهاند.
از رنجی که میبرند
کاربران توییتر از کمپین بهراهافتاده علیه سریال حمایت زیادی کردهاند و تعدادی از چهرههای سرشناس هم با آن همراه شدهاند. جملیه جمیل، بازیگر و مجری تلویزیونی، توییت کرده: «این سریال میخواهد به بچهها بگوید برای برنده شدن باید وزن کم کنند. میخواهد نشان بدهد که شرمساری از چاقی مسئلهای بسیار طبیعی است و باید از چاقی خیلی ناراحت بود.» باقی کاربران حامی کمپین هم گفتهاند که این سریال «نفرتانگیز» است، چون میخواهد تشویقتان کند خودتان نباشید. میخواهد به دخترهای نوجوان یاد بدهد که غذا نخورید تا زیبا بمانید. میخواهد بگوید کسانی که اضافه وزن دارند، تا وزن کم نکنند، در جامعه پذیرفته نمیشوند.
فلورانس گیون، بانی کمپین ضد سریال «سیریناپذیر» به گاردین گفته بازخوردهایی که از کاربران شبکههای اجتماعی دریافت کرده، بسیار ناراحتکننده و دردناک بوده، بهخصوص پیامهای مادرانی که فرزندانشان از اختلالات تغذیه رنج میبرند. تعدادی از پزشکها و کارشناسان تغذیه هم به این کمپین پیوستهاند. بااینحال سازندگان سریال بهشدت از کارشان دفاع میکنند. لارن گسیس خالق سریال توییت کرده: «این سریال را بر اساس آنچه خودم در دوران نوجوانی تجربه کردم، ساختهام. ما نمیخواهیم بگوییم باید از اضافه وزن شرمسار باشیم، میخواهیم از طریق یک سریال کمدی نشان بدهیم که شرمساری از چاقی چه آسیبهایی میتواند به بار بیاورد.» فلورانس گیون اما در جواب این دفاع میگوید: «نمیتوانید با چنین توجیهی، این کمدی را برای میلیونها نفر پخش کنید. هیچ زن چاقی همراه شما به شوخیهای این سریال نمیخندد، چون متاسفانه هر روز باید با فوبیای چاقی مواجه شود.»
این پیکر لاغر من…
موضوع فقط سریال «سیریناپذیر» نیست. سالهاست که برنامههای تلویزیونی مختلفی با موضوع چاقی و لاغری ساخته میشود و میلیونها بیننده دارد. اغلب سریالهای تلویزیونی قهرمانان زن لاغراندام دارند. بازیگرهای زن چاق از نظر سریالسازها فقط یا به درد لودگی در نقشهای کمدی میخورند، یا شخصیتهای درمانده و طردشدهای که اغلب چیزی برای از دست دادن ندارند. زنها زیر سایه تبلیغات تلویزیونی وزن کم میکنند تا مقبول و مطلوب باشند. با وسواسی باورنکردنی مقدار کالری غذاهای روزانهشان را چک میکنند و بخش زیادی از وقتشان را روی ترازو و پای رژیمهای سخت غذایی تلف میکنند. چرا؟ چون رسانه به آنها القا کرده باید کمرباریک باشند، چون قهرمانهای زیبای سریالهای تلویزیونی لاغرند و آدمهای بازنده و طردشده، چاق. این همان باوری است که نه یکشبه و با یکی دو تا برنامه و سریال تلویزیونی، بلکه طی سالها در مغز ما حک شده و به این آسانیها عوض نمیشود.
مدیر یک آسایشگاه مشهور در ویسکانسین به خبرنگاری گفته که بسیاری از زنان رو به موت که در این آسایشگاه بستری هستند، هنوز هم طبق عادت از خوردن شیرینی، سس سالاد، کره، شکلات، دسر و سایر غذاهای چاقکننده سر باز میزنند. فکر کنید که آخرین لحظات زندگیتان را میگذرانید و هنوز هم خودتان را ملزم میدانید که سس سالاد نخورید و به شکلات بگویید نه! این همان جنونی است که زیباییشناسی سینمایی و بهخصوص هالیوودی طی سالها به مخاطب القا کرده است. در فرهنگی که ارزش آدمها را بر مبنای ویژگیهای ظاهریشان تعیین میکند، کنار زدن هنجارهای تحمیلی کار بسیار سختی است. هر روز برای وزن کم کردن بمباران تبلیغاتی میشویم و هیچ راه فراری از آن نداریم.
آمار ضد آمار
هریت براون، روزنامهنگار و استاد دانشگاهی که حدود یک دهه از عمرش را صرف پژوهش درباره وسواس لاغری و حساسیت زنان به سایز بدنشان کرده، میگوید که ۷۵ درصد از زنان آمریکایی در رفتارهای تغذیهایشان دچار اختلال هستند و بهخاطر لاغری، از خوردن غذای کافی پرهیز میکند. او که سالها با پزشکان، روانشناسان و مشاوران مصاحبه کرده و از صدها زن پرسیده که چه احساسی نسبت به اندامشان دارند، درنهایت به چنین نتیجهای رسیده است: «شواهد قانعکنندهای وجود دارد که نشان میدهد داشتن وزنی بالاتر از مرز استانداردهای موجود در جوامع و ثبات آن، همچنین رضایت از وضعیت اندام، از کاهش وزن برای سلامتی مفیدتر است. تحقیقات همچنین نشان میدهد که استرس وزن کم کردن نهتنها برای سلامتی مخرب است، بلکه افراد را در معرض خطر چاقی هم قرار میدهد. بدتر از آن، اینکه طبق آمار، فقط سه تا پنج درصد کسانی که وزن کم کردهاند، میتوانند تناسب اندام خود را برای بیشتر از پنج سال حفظ کنند.» گذشته از این پژوهش، پژوهشهای مشابه دیگری هم هست که همه بر بیهودگی وسواس لاغری و اثرات مخرب آن بر جسم و روان افراد تاکید دارد.
بادها خبر از تغییر فصل میدهند
بسیاری از سوپرمدلها و کسانی که برای برنده شدن در مسابقههای زیبایی رقابت میکنند، بهخاطر لاغری بیش از حد با خطر ناباروری، سوءتغذیه و نارسایی کلیه مواجه هستند، اما رسانهها همچنان به نمایش زنانی اصرار دارند که استخوانهایشان از بدنشان بیرون زده و با بدنهای باریکشان در برنامههای عامهپسند تلویزیونی فخرفروشی میکنند. مسئله اینجاست که عموما تصویری که رسانه از اندام ایدهآل ارائه میدهد، تصویری دستکاریشده و غیرواقعی است. گفته میشود که برای هر عکس تبلیغاتی بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ فریم عکس حرفهای گرفته میشود تا درنهایت بهترین عکس با بهترین زاویه و نور و رنگ انتخاب شود و به معرض نمایش دربیاید و دل و دین بیننده را ببرد.
صنعت ۶۰ میلیارد دلاری رژیم غذایی و صنعت ۲۵۰ میلیارد دلاری زیبایی در آمریکا بیدی نیست که به باد این انتقادها و پژوهشهای افشاکننده بلرزد، اما فمینیستها و فعالان اجتماعی عزم خود را جزم کردهاند که با رسانهها بجنگند و باورهای غلط درباره چاقی و لاغری را عوض کنند. فعلا که زورشان به شبکه پرطرفدار نتفلیکس نرسیده و با وجود راه انداختن کمپینی با حدود ۳۰۰ هزار امضا، پخش فصل اول سریال «سیریناپذیر» روز اول اوت شروع شده. صدای فعالان اجتماعی هر چقدر هم که در شبکههای اجتماعی بلند باشد، هنوز به شبکههای قدرتمند تلویزیونی با میلیونها بیننده در سراسر دنیا نمیرسد.
لاغری به روایت آمار
مجله انگلیسی نچرال هلث پژوهشی را روی گروهی از زنان جوان و میانسال انجام داده که به این نتایج رسیده است:
۷۹ درصد از جامعه آماری دوهزار نفره این پژوهش بر این باور بودند که اگر لاغرتر شوند، زندگی اجتماعیشان ارتقا پیدا میکند.
۸۳ درصد بر این باورند که سلبریتیهایی که اضافه وزن دارند، از زندگی خود خشنود نیستند.
۷۰ درصد بر این باورند که افراد دارای اضافه وزن، عموما کمهوشتر و غیرجذابتر به نظر میرسند.
۸۸ درصد از دختران مجرد نیاز به برخورداری از ظاهری بینقص را در خود حس میکنند.
۶۰ درصد میگویند که زیبایی بزرگترین دغدغهشان در زندگی است.
۴۴ درصد از زنانی که اندام متناسب یا کاهش وزن دارند، فکر میکنند چاق هستند.
۶۰ درصد از زنان رژیمهای غذایی را تجربه کردهاند، یا رژیم دارند.
Maryam Arabi